«suyuqlik va gaz mexanikasi»

4
6) Biomexanikaga oid qanday amaliy masalalarni bilasiz?
9) Gidravlika va suyuqlik mexanikasi fanlarining qanday bog’liqligi bor?
1) Qadimda O’rta Osiyoda fanning manbalari qay holatda bo’lgan?
5
1.2-mavzu. Suyuqlik va gazlarning xossalari va parametlari
1.2.1. Bosim, temperatura, zichlik, solishtirma og’irlik.
1.2.2. Qovushoqlik, oquvchanlik va siqiluvchalik.
1.2.3. Temperaturaviy kengayish koeffisiyenti.
1.2.4. Cho’zilishga qarshilik va gazlarning eruvchanligi.
1.2.5. Qaynash va kavitatsiya.
1.2.6. Suvning muhim xossalari.
.
1.2.7. Mashqlar.
D
A
R
S
R
E
J
A
S
I
SUYUQLIK VA GAZ MEXANIKASI
1-modul. Suyuqlikning asosiy xossalari va parametrlari
Shaffof
Rangsiz
Hidsiz
Issiqdan kengayadi
Sovuqdan siqiladi
Qo’zg’aluvchan
Moddalarni erituvchan
Suvning xossalari
1.2.1. Bosim, temperatura, zichlik, solishtirma og’irlik
Bosim birlik yuzaga ta’sir etuvchi kuch kabi aniqlanadi va kuchlanish bilan bir xil o‘lchovga ega.
Suyuqlik bosimining muhim xususiyatlari:

• Biror sirtdagi bosim shu sirt normali bo‘ylab unga ta’sir etadi,
• Tinch holatdagi suyuqlik uchun uning kichik hajmiga ta’sir etuvchi kuchlar va lokal gradient bilan o‘zaro bog‘langan bosim odatda og‘irlik kuchi bilan muvozanatlashadi.
• Gidrostatik bosimning orttirmasini hisoblash formulasi: , bunda p – bosim (kPa); ρ - zichlik

(kg/m3); h – bosim o‘lchanayotgan balandlik (m); g = 9,81 m/s2 – erkin tushish tezlanishi.

• Ushbu tenglama ma’lum shartlarda harakatlanayotgan suyuqlik uchun ham o‘rinli.

Bosimning o‘lchov birliklari:

• SI xalqaro birliklar sistemasidagi Pascal (Pa): 1 Pa = 1 N/m2 = 10-3 kPa = 10-6 MPa (kPa – kiloPaskal; MPa – megaPaskal);
• MKGSS birliklar sistemasida 1 kg·k/m2 = 9,81 Pa (1 Pa = 0,102 kg·k/m2; kg·k – kilogramm-kuch);
• SGS birliklar sistemasiga ko‘ra din/sm2.
• Bulardan tashqari, bosimning bu sistemalarga kirmaydigan ba’zi birliklari ham ishlatiladi:

texnik atmosfera – at (1 at = 9,8104 Pа); millimetr simob ustuni (1 mm simob ustuni = 133,3 Pa = 9,81 N/m2  10 N/m2) – buning ma’nosi 1 m2 tekis yuzaga 1 litr suvni yoyib chiqdik degani; 760 mm simob ustuni = 101325 N/m2  100000 N/m2 balandligiga ko’paytirilgan bosimga teng fizik atmosfera (hozirda ko’proq shu birlik qo’llaniladi) – atm (1 аtm = 1,033 аt = 1,013·105 Pа); bar, meteorologiyada millibar qo‘llaniladi (1 bar = 105 Pa va 1 мbar = 102 Pа).