Suyuqlik kinematikasining asosiy tushunchasi


Real suyuqliklarda zo`riqish tenzorini tushuntirishga doir chizma



Download 349 Kb.
bet4/5
Sana13.12.2022
Hajmi349 Kb.
#884392
1   2   3   4   5
Bog'liq
Suyuqlik kinematikasining asosiy tushunchasi

Real suyuqliklarda zo`riqish tenzorini tushuntirishga doir chizma
Bu kuchlarning har biri x, y va z o`qlari bo`yicha proyeksiyaga ega:

Shunday qilib, P kuchni to`qqizta kuch bilan almashtirish mumkin bo`ladi. Bunday xususiyatga ega bo`lgan kattaliklar tenzor deb ataladi va quyidagicha yoziladi:

Bu kuchlardan uchtasi pxx, pyy,, pzz tetraedr yon sirtlariga normal bo`yicha yo`nal­gan bo`lib, ular zo`riqish tenzorining normal tashkil etuvchilari deyiladi. Tenzorning qolgan oltita tashkil etuvchisi sirtlarga urinma bo`yicha yo`nalgan bo`lib, zo`­ri­qish tenzorining urinma tashkil etuvchilari deyiladi. Urinma tashkil etuvchilar quyidagi xossaga ega bo`ladi:

Shuning uchun, p tenzori simmetrik tenzor deb ataladi. Bu xossaning isboti maxsus kurslarda keltirilgan bo`lib, biz u to`g`risida to`xtalib o`tirmaymiz. Shuningdek, tenzorning komponentlarini tushuntirishlarsiz, tezlik va qovushoqlik koeffisienti orqali ifodasini keltiramiz:

bu yerda p – gidrodinamik bosim.
Bu yerda biz tenzori komponentalarini siqilmaydigan suyuqliklar uchun yozdik. Bu ifodalarni ilgari aytib o`tilgan Nyuton gipotezasiga qiyoslab, umumlashgan Nyu­ton gipotezasi deb ataladi. Bu holda avvalgi paragrafdagi kabi harakat tenglamasini tuzish mumkin bo`ladi. Tomonlari dx, dy, dz ga teng bo`lgan parallelepiped ko`rinishida elementar hajm olsak (3.7-rasmga q.) U holda Ox, Oy, Oz yo`nalishida og`irlik va inersiya kuchlarini hisobga olmaganimizda, uchta kuch ta'sir qiladi:
Ox bo`yicha pxx, pyx, pzx
Ou bo`yicha pxy, pyy, pzy
Oz bo`yicha pxz, pyz, pzz.
Demak, parallelepipedning (3.7-rasmga q.) Ox o`qiga tik bo`lgan yon yoqlari bo`­y­iсha ta'sir qiluvchi kuchlarning teng ta'sir etuvсhisi quyidagiga teng:

Oy o`qiga tik bo`lgan yon yoqlari bo`yicha

Oz o`qiga tik bo`lgan yon yoqlari bo`yicha

Endi, oldingi paragrafdagi kabi Dalamber prinsipidan foydalanib harakat teng­lamasini tuzamiz. U quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi:

Olingan tenglamaga (3.22), (3.23), (3.24) va (3.25) munosabatlarni kiritsak, real suyuqliklarning harakat tenglamasi quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi:

Bu hosil bo`lgan tenglamalar sistemasi siqilmaydigan suyuqliklar uchun Nave-Stoks tenglamasi deyiladi. (3.29) sistema uchta tenglamadan iborat bo`lib noma'lumlar soni to`rtta: ux, uy, uz, p. Shuning uchun real suyuqliklar harakatini tek­shirishda bu sistemaga (3.19) tenglamani qo`shib yechiladi.
Xulosa
Harakatlanayotgan suyuqlik vaqt va koordinata bo`yiсha o`zgaruvсhi turli pa­rametrlarga ega bo`lgan harakatdagi moddiy nuqtalar to`plamidan iborat. Odatda suyuqlikni o`zi egallab turgan fazoni butunlay to`ldiruvсhi tutash jism deb qaraladi. Bu degan so`z tekshirilayotgan fazoning istalgan nuqtasini olsak, shu yerda su­yuq­lik zarraсhasi mavjuddir. Gidrostatikada asosiy parametr bosim edi, gidrodinamikada esa bosim va tezlikdir.
Suyuqlik harakat qilayotgan fazoning har bir nuqtasida shu nuqtaga tegishli tez­lik va bosim mavjud bo`lib, fazoning boshqa nuqtasiga o`tsak, tezlik va bosim bosh­qa qiymatga ega bo`ladi, ya'ni tezlik va bosim koordinatalar x, y, z ga bog`liq. Nuqtadagi suyuq zarraсhaga ta'sir qilayotgan bosim va tezlik vaqt o`tishi bilan o`z­ga­rib borishini tabiatda kuzatish mumkin.



Download 349 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish