Sudxo'rning o'limi

1
Amin Sichqon.
2 «Eshak oldi».

---

24
Sadriddin Ayniy
Rahimi Qandga xizmat haqi uchun ikki tan­
ga berdilar. Buning ustiga bitta non va bir kosa 
osh ham berib, «buni bolalaringga olib bor», 
dedilar.
Rahimi Qand sira kutmagani bu «in’om»dan 
benihoya quvondi.
- Ilohi hammalaringiz mudarris bolinglar, 
mufti bolinglar, oxund bolinglar, rais boling­
lar, qozi bolinglar, qozi kalon bolinglar! - deb 
mullavachchalarning haqlariga dúo ham qildi.
- Bizning hammamizning bu mansablarga 
yetishmoglmiz uchun bu kungi bu mansablar- 
da turganlarning o'tmoqlari yoki bu mansablar- 
dan tushmoqlari kerak, - dedi bir mullavach- 
cha va qo'shimcha qildi, - sizning bu duoyingiz 
haligi mansab egalari uchun bir qarg'ishdir, 
agar ular eshitib qolsalar, sizni «xar murd» qilib 
oldiradilar.
- Mayli, - dedi Rahimi Qand biroz iljayib, -
agar «xar murd»dan keyin bitta non bilan bir 
kosa osh bersalar zarari yo‘q.
Men Rahimi Qandni umrimda ikki marta il- 
jaygan holda ko‘rganman. Biri o‘sha majlisda, 
y ana birini quyiroqda hikoya qilaman.
* * *
Ikki tanga daromad (u ham kunda muyas- 
sar bolmaydi), bitta non va bir kosa osh bilan 
(u ham o‘n besh kunda, bir oyda «xar murd» 
bolgandan keyin qolga kiradi) albatta Rahimi 
Qand kabi ayolmand bir odamning kuni olmas 
edi. Agar u boshqa biron kasbga kirishmoqchi

---

Sudxorning olimi
25
bolsa, tanburchilikdan o‘zga hunari yo‘q. Agar 
qishloqqa chiqsa, yeri yo‘q, agar savdo-sotiqqa 
kirishmoqchi bolsa, sarmoyasi yo‘q edi.
Shuning uchun u yordamchi «kasb» yo‘sini- 
da laliga qand va boshqa shirinliklar solib, 
ko‘chada sotib o‘tirar edi. Bu ishda uning sar- 
moyasi bir-ikki qadoq qand va konfetdan iborat 
edi. Qandni anburcha bilan ushatib, kattaroq 
bolaklarini ikki pul, kichikrog'ini bir puldan 
baholab, laliga solar, lalining bir burchagida 
arzonbaho konfet va obakidandonlar turar edi. 
Rahimi Qand kunda mana shu «tijorat molini» 
ko'tarib, qoltig‘iga bir kigizcha qistirib «Jannat- 
makoniy» saroyi oldiga kelar, kigizchasini sa- 
royning darvozasi oldidagi supachalardan biri- 
ga yoyar, o‘zi uning ustida cholckalab o‘tirib, 
lalisini oldiga qo^ar edi.
Uning ko‘pincha xaridori bosh yalang, oyoq 
yalang, boqimsiz qolgan ko‘cha bolalari edi. Ular 
goho «xo‘jayin»ning ko‘zini chalg‘itib, bu «mol- 
lar»ning bir qismini changallab olib qochar ham 
edilar.
Uning mana shu «kasbi» munosabati bi­
lan Buxoro xalqi uning nomiga «qand» so‘zini 
qo‘shib Rahimi Qand der edilar.
★ *
"k
Men goho Rahimi Qandning qand yoki 
konfetidan bir donasini ikki pulga olib, sa- 
royning boshqa supachasida shimib o‘tirar 
edim. Lekin menga qand va konfetdan ko‘proq 
uning kam uchraydigan gaplari, hikoyalari 
huzur baxsh etar edi.

---