Strategik marketing

Etuklik–to‘yinish bosqichi. Birlamchi talabning o‘sishi sekinlashishda davom 
etib  borib,  YAMMning  yoki  aholi  sonining  real  o‘sish  sur’atiga  tenglashib  qoladi. 
Tovar  etuklik  bosqichiga  qadam  qo‘yadi.  Rivojlangan  iqtisodiyotda  sanoat 

---

 
98 
 
 
sektorlarining  ko‘pchiligi  odatda  eng  uzun  bo‘lgan  ushbu  bosqichda  bo‘ladi. 
Birlamchi talabning barqarorlashishiga quyidagilar sabab bo‘ladi. 
-bozorni  qamrab  olish  va  unga  kirib  borish  darajasi  juda  yuqori  bo‘lib, 
uning yanada o‘sish ehtimoli juda kichik bo‘ladi; 
-bozorning  savdo  tarmoqlari  bilan  qoplanishi  jadal  bo‘lib,  bundan  ham 
kattalasha olmaydi; 
-texnologiya barqarorlashdi; endi tovar sezilarli darajada yangilanmaydi. 
Ushbu  bosqichda  bozor  kuchli  darajada  segmentlangan  bo‘ladi,  firmalar  ko‘p 
sonli  ehtiyojlarning  barchasini  qondirishga  urinadilar.  Aynan  shu  bosqichda  takroriy 
texnologik takomillashish ehtimoli eng yuqori bo‘ladi, chunki raqobatchilar tovarning 
hayot davrini uzaytirishga intiladilar. 
Etuklik  bosqichida  iqtisodiy  va  raqobat  muhitining  asosiy  tavsifnomasi 
quyidagilardan iborat bo‘ladi: 
- talab kengaymay qo‘yadi va global iqtisodiy o‘sish sur’atlarida ortib boradi; 
-uzoq  muddat  foydalaniladigan  tovarlarga  bo‘lgan  talabda  almashtirishga 
bo‘lgan talab ustunlik qiladi; 
- bozorlar o‘ta segmentlangan bo‘ladi; 
- tovar bozorlarida bir  necha kuchli raqobatchilar  ustunlik qiladi  va bozorning 
tuzilmasi oligopoliyaga mos keladi; 
- texnologiyalar standartlashtiriladi. 
Bundan  kelib  chiqqan  holda  firmaning  ustuvor  strategik  maqsadi  o‘z  bozor 
ulushini  saqlab  qolish  va  iloji  bo‘lsa,  kengaytirish  hamda  bevosita  raqobatchilar 
oldida  barqaror  raqobatli  ustunlikka  erishishdan  iborat  bo‘ladi.  Ushbu  maqsadlarga 
erishish uchun qo‘llaniladigan vositalarga quyidagilarni kiritish mumkin: 
-  tovarlarni  sifat  bo‘yicha  differensiasiyalash,  bozorga  yangi  xususiyatlarni 
taklif qilish; 
-  bozor bo‘shliqlarini yoki segmentlarini qidirish; 
-  tovardan  boshqa  turli  marketing  o‘zgaruvchilaridan:  imidj,  talabni 
rag‘batlantirish va narxdan foydalangan holda raqobatli ustunlikka erishishdir. 
Talabning  o‘sishidagi  sekinlashish  raqobat  muhitiga  muqarrar  ravishda  ta’sir 

---

 
99 
 
 
ko‘rsatadi. Raqobatning kuchayishiga ortiqcha ishlab chiqarish quvvatlarining paydo 
bo‘lishi  sabab  bo‘ladi.  Narx  bo‘yicha  raqobat  tobora  ko‘proq  uchraydi;  u  narx 
bo‘yicha  noelastik  bo‘lib  borayotgan  global  talabga  sust  ta’sir  ko‘rsatadi  yoki 
mutlaqo  ta’sir  etmaydi.  SHuning  uchun  narx  kurashi  faqatgina  bozor  ulushlarining 
safi  tobora  kamayib  borayotgan  raqobatchilar  o‘rtasida  qayta  taqsimlanishiga  olib 
keladi. Tarmoq narx kurashlariga qanchalik kam uchraganligiga qarab, ushbu bosqich 
rentabellik  eng  yuqori  bo‘lgan  davr  bo‘lib,  bozor  ulushi  qanchalik  katta  bo‘lsa, 
rentabellik shunchalik yuqori bo‘ladi.