Sh. Yuldasheva, D. Kabulova, M. Sobirova

YOS HLAR TAS HABB USI
(Bog‘langan va bog‘lovchisiz qo‘shma gaplarning
o‘zaro ma’nodoshligi)
Reja:
1.
 
Mavzuga oid matnni o‘qish, organish, tahlil qilish.
2. Bog‘langan va bog‘lovchisiz qo‘shma gaplarning o‘zaro ma’nodoshligi
haqida ma’lumot berish.
3. Mavzu yuzasidan mashq va topshiriqlar ustida ishlash.
YOSHLAR GIYOHVANDLIKKA QARSHI
XXI asr vabosi nomini olgan giyohvandlik hozirda butun dunyoni
tashvishga solmoqda. Xo‘sh, dunyoni o‘ylashga majbur qilayotgan giyoh-
vandlik o‘zi nima? Nima sababdan kundan-kunga insonlar ayniqsa yoshlar,
bolalar orasida bunday tuban yo‘lga kirib kelayotganlarning soni ko‘pay-
moqda?
Farzand o‘stirayotgan har bir ota-ona o‘z farzandlarining kamolini
ko‘rishni xohlaydi. Farzand ota-onaning suyangan tog‘i, oilalalarning yon-
gan chirog‘i.
Shu bergan tarbiyasi natijasida farzandlarining yutuqlarini ko‘rish ularga
yuksak quvonch baxsh etadi. Ammo shuni ham tan olish kerakki, hamma
bolalar ham ota-onasi orzu qilgandek inson bo‘lib yetishavermaydi. Buning
asosiy sabablari ba’zi ota-onalarning farzandlari tarbiyasiga befarqligi,
yoshlarning o‘qishga qiziqmasligi va bekorchilikdir.
Bunday yoshlar esa, albatta, o‘zlariga ko‘chadan do‘st izlaydilar. O‘qish-
ga qiziqmaydigan, hali aqliy ongi to‘liq shakllanib ulgurmagan yoshlar
ko‘chadagi yomon niyatli, giyohvand moddalar tijorati bilan shug‘ullanuvchi
va yoshlarni yomon yo‘lga undovchi kishilar tomonidan aldanadilar va
natijada bu bolalar giyohvandlikdek baloga giriftor bo‘ladilar. Ular o‘sha
vaqtda o‘z ishlarining oqibati haqida o‘ylab ham ko‘rmaydilar. Vaholanki,
giyohvand moddaning turgan bitgani zarar. Giyohvandlarda giyohvand
moddalarni qabul qilish xumori tutgan vaqtda ular bir doza qabul qilish
uchun har turli yo‘llarga kirishdan qaytmaydilar. Ular o‘zini sotishi,
giyohvand moddalar bilan savdo qiluvchilarning sherigiga aylanishi va har
qanday jinoyatga qo‘l urishlari mumkin. Giyohvand moddani qabul
qiluvchilar hayotga beparvo bo‘lib qoladilar. “Inson o‘z— o‘ziga eng johil
dushman” — degan edi Siseron. Yuqoridagi dalillarni ta’kidlay turib,
faylasuflarning gaplari to‘g‘ri ekanligiga yana bir bor ishonch hosil qilamiz.
Topshiriq: 
Quyidagi to‘liqsiz gaplarda qanday bo‘lak tushirilganligini aniqlang.
1. — O‘zimiz gaplashib qo‘yaqolsak-chi? Sening borishing shartmi?
— Shart! Chiqaverlaring. 2. — Siz ham bittasini topa qolmaysizmi?
— Topaman. 3. Yaxshidan bog‘ qolar, yomondan dog‘. 4. — O‘sha kuni
esingdami? Quyosh charaqlab turganmidi yo shamolmidi? — Qish edi...
5. — Kimga bo‘ysunish kerakligini aytishmadimi? — Aytishdi. 6. — Qaytgan-
laringdan keyin sheriklaringni ko‘rdilaringmi? — Ko‘rdik.
Topshiriq: 
O‘qing. To‘liqsiz gaplarni aniqlab, turini ayting.
1. Ota, bular bog‘ingizdagi qizil olmadanmi?
— Hovvo, qizim.
Kuzda taram-taram qizargan piyoladay olmalar esiga tushib, Feruza
quvonib so‘radi:
— Bularning hosilini qayoqqa sig‘diramiz, ota?
— Shaharga yuboramiz, qoqi solamiz.
2. Norqo‘zi Feruzaga qarab kuldi:
— Paxta terishga qalaysiz?
— Terganman.
— Bellashaylik bo‘lmasa. Xo‘sh, shartingiz bormi?
— Bor.
3. Feruza Xanifaning qo‘lidan zil patnisni oldi.
— Otam qayoqdalar?
— Bo‘g‘da.
4. Shiyiponga bormaylikmi, Normat aka?
— Boramiz, Normat aka paxtazordan asfalt yo‘lga ko‘tarilar ekan,
Tursunalidan so‘radi: G‘o‘za hamma yerda shunaqa yetildimi?
— Shunaqa.