Sh. Sodiqova

I  BO  LIM.  M AKTABG ACH A PEDAG O G IK A NING
 
UM UM IY A SOSLARI
I  bob.  K A D R L A R  TAYYORLASH  M ILLIY M O DELI.
 
M A K TABG ACH A TA’LIM G A K IRISH
, ,   ,  , 
,  , 
О  zbekiston  Respublikasi  m ustaqil-
K adrlar tayyorlash 
.  , 
. 
. . .  
, 
.
. . .  
. 
likni  q o i g a   ki nt gac h ,   ijtimoiy  hayoti-
 
m u h y   m o d e l i   v a   u n i n g  
, 
, 
,  , 
■
  , 
. . .
m iznm g  barcha  sohalanda  tub  lslohotlar 
m azm un-m ohiyati 
.
am alga o shinla boshlandi.
Totalitar  boshqaruv  usuli  asosida  ish  yuritilayotgan  xalq  ta ’limi 
tizim ida  yuzaga  kelgan  m uamm olarni  hal  etish  vazifasi  Respublika 
hukum ati  ham da  m utasaddi  tashkilotlarni  ta 'lim   tizim ida  ham   jiddiy 
o ‘zgarishlarni amalga oshirishga undadi.  Bu boradagi sa ’i-harakatlarning 
samarasi  sifatida  1992-yil  iyul  oyida  m ustaqil  0 ‘zbekistonning  ilk 
‘'Ta’lim  to ‘g ‘risida”gi  qonuni  qabul  qilindi.  M azkur  qonun  m azm unida 
R espublika  ta ’lim  tizim i,  uning  asosiy  y o ‘nalishlari.  m aqsad-vazifalari. 
ta ’lim  bosqichlari  va  ularning  mohiyati  kabi  m asalalar  o ‘z  ifodasini 
topdi.  Biroq,  1997-yilga  kelib,  0 ‘zbekiston  Respublikasining  “Ta’­
lim  to ‘g ‘risida”gi  qonuni  va  uning  m azm unida  ilgari  surilgan  g‘oyalar- 
ning  am aliyotga  tatbiqi  tahlil  etilganda,  bu  borada  m uayyan  kam chilik- 
larga  y o ‘l  q o ‘yilganligi  aniqlandi.  0 ‘tkazilgan  tahlil  natijalariga  k o ‘ra, 
ta ’lim  tizim ida  olib  borilayotgan  islohot  aksariyat  o ‘rinlarda  chuqur 
ilmiy  asoslarga  ega  bo ‘lm aganligi  m a’lum  b o id i  ham da  kadrlar tayyor­
lash  tizimini  isloh  qilish  zarurligi  belgilandi.  Shu  bois  O 'zbekiston 
Respublikasi Oliy M ajlisining IX sessiyasida yangi tahrirdagi O 1 zbekiston 
Respublikasining  “Ta’lim  to ‘g ‘risida”gi  Qonuni  va  "K adrlar  tayyorlash 
milliy  dasturi”  qabul  qilindi.
“Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi”  O 'zbekiston  R espub-likasining 
“Ta’lim to ‘g ‘risida”gi qonunining qoidalariga muvofiq, milliy tajribaning 
tahlili  va  ta ’lim  tizim idagi,  jahon  m iqyosidagi  yutuqlar  asosida 
tayyorlangan ham da yuksak  umum iy va kasb-hunar m adaniyatiga,  ijodiy 
va ijtimoiy faollikka, ijtim oiy-siyosiy hayotda m ustaqil ravishda m o'ljalni 
to ‘g‘ri  ola  bilish  m ahoratiga  ega  b o ‘lgan.  istiqbol  vazifalarini  ilgari 
surish  va  hal  etishga  qodir  kadrlarning  yangi  avlodini  shakllantirishga 
y o ‘naltirilgandir.
2.  K adrlar tayyorlash m illiy dasturi.  - Т.:  «Sharq».  1997  -  ,20-b.
6

---

“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ning maqsadi -  ta'lim  sohasini tub- 
dan  isloh  qilish,  uni  o'tm ishdan  qolgan  m afkuraviy  qarash  va  sarqitlar- 
dan to ’la xalos  etish, rivojlangan  dem okratik davlatlar darajasida, yuksak 
m a'naviy  va  axloqiy  talablarga  javob  beruvchi  yuqori  m alakali  kadrlar 
tayyorlash milliy tizim ini yaratishdan  iboratdir3.
“Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi”da  ilgari  surilgan  m aqsadlarni 
to ‘laqonli ro ‘yobga chiqarish bir qator vazifalarning ijobiy hal qilinishini 
nazarda  tutadi.  D asturda  bu  boradagi  vazifalarning  quyidagilardan 
iboratligi  ko‘rsatiladi:
-  “Ta’lim  to 'g 'risid a"g i  O 'zbekiston  Respublikasi  qonuniga  muvofiq 
ta ’lim tizimini  isloh  qilish,  davlat va  nodavlat ta ’lim m uassasalari  ham da 
ta ’lim  va  kadrlar  tayyorlash  sohasida,  raqobat  muhitini  shakllantirish 
negizida  ta ’lim  tizim ini  yagona  o'quv,  ilmiy-ishlab  chiqarish  majmui 
sifatida  izchil  rivojlantirishni ta ’minlash;
- t a ’lim va kadrlar tayyorlash tizimini jam iyatda am alga oshirilayotgan 
dem okratik huquqiy  davlat qurilishi jarayonlariga m oslashtirish;
-   kadrlar  tayyorlash 
tizimi 
m uassasalarini  yuqori 
malakali 
m utaxassislar bilan ta ’minlash,  pedagogik faoliyatning nufuzi  va ijtimoiy 
m aqom ini k o ‘tarish;
-   kadrlar  tayyorlash  tizimi  va  m azm unini  m am lakatning  ijtimoiy 
va  iqtisodiy  taraqqiyoti  istiqbollaridan,  jam iyat  ehtiyoj laridan,  fan, 
madaniyat,  texnika  va  texnologiyaning  zam onaviy  yutuqlaridan  kelib 
chiqq7 an  holda qayta qurish;
-   ta'lim   oluvchilarni  m a'naviy  axloqiy  tarbiyalashning  va  m a’rifiy 
ishlarning  samarali  shakllari  ham da  uslublarini  ishlab  chiqish  va  joriy 
etish;
-   ta ’lim  va  kadrlar  tayyorlash,  ta'lim   m uassasalarini  attestatsiyadan 
o'tkazish  va  akkreditatsiya  qilish  sifatiga  baho  berishning  xolis  tizimini 
joriy  qilish;
-   yangi  ijtim oiy-iqtisodiy  sharoitlarda  ta'lim ning  talab  qilinadigan 
darajasi  va  sifatini,  kadrlar tayyorlash  tizim ining am alda  faoliyat ko'rsa- 
tishi va barqaror rivojlanishining kafolatlarini,  ustuvorligini ta'm inlovchi 
normativ,  m oddiy-texnika va axborot  bazasini  yaratish;
-   ta ’lim.  fan,  ishlab  chiqarishning  samarali  integratsiyalashuvini 
ta'm inlash, tayyorlanayotgan  kadrlarning  miqdori  va sifatiga  nisbatan
3.  K adrlar tayyorlash  m illiy dasturi.  - Т.:  «Sharq».  1997,  -  ,25-b.
7

---

davlatning  talablarini,  shuningdek.  nodavlat  tuzilmalari,  korxonalar  va 
tashkilotlarning  buyurtm alarini  shakllantirishning m exanizm larini  ishlab 
chiqish;
-  uzluksiz  ta ’lim  va  kadrlar  tayyorlash  tizim iga  byudjetdan  tashqari 
m ablag'lar,  shu  jum ladan,  chet  el  investitsiyalari  jalb  etishning  real 
mexanizmlarini  ishlab  chiqish va am aliyotga joriy  etish;
-  kadrlar  tayyorlash  sohasida  о ‘zaro  manfaatli  xalqaro  ham korlikni 
rivojlantirish1.
M illiy  dasturning  m aqsad  va  vazifalari  bosqichm a-bosqich  amalga 
oshiriladi.  Har  bir  bosqichda  m uayyan  vazifalarning  hal  etilishi  nazarda 
tutiladi.  Ushbu vazifalar quyidagilardan iboratdir:
Birinchi  bosqich
  (1 9 9 7 -2 0 0 1-yillar)  -   mavjud  kadrlar  tayyorlash 
tizim ining  ijobiy  salohiyatini  saqlab  qolish  asosida  ushbu  tizim ni  isloh 
qilish  va  rivojlantirish  uchun  huquqiy,  kadrlar jihatidan  -   ilmiy-uslubiy, 
m oliyaviy  shart-sharoitlarni  yaratish;
Ikkinchi bosqich
  (2 0 0 1 -2 0 0 5-yillar) -  Milliy  dasturni  to ‘liq ro ‘yobga 
chiqarish,  m ehnat  bozorining  rivojlanishi  va  real  ijtim oiy-iqtisodiy  sha- 
roitlarni hisobga olgan holda  unga aniqliklar kiritish;
Bu  bosqichda,  shuningdek,  ta'lim   m uassasalarini  maxsus  tayyorlan- 
gan  malakali  pedagog  kadrlar  bilan  to ‘ldirish  ta ’m inlanadi,  ularning 
faoliyatida raqobatga asoslangan m uhit vujudga keltiriladi.
Uchmchi  bosqich
  (2005  va  undan  keyingi  yillar) -  to ’plangan tajrib- 
ani tahlil  etish va  um um lashtirish asosida,  m am lakatni  ijtim oiy-iqtisodiy 
rivojlantirish  istiqbollariga  muvofiq  kadrlar  tayyorlash  tizimini  takom il­
lashtirish va yanada rivojlantirish.
Bu  bosqichda,  yana shuningdek,
- t a ’lim m uassasalarining resurs, kadrlar va axborot bazalarini yanada 
m ustahkam lash;
-  o'quv-tarbiya jarayoni  yangi  o'quv-uslubiy  m ajmualar.  ilg ‘or peda­
gogik texnologiyalar bilan to ‘liq ta ’m inlanishi;
-   milliy  (elita)  oliy  ta ’lim  m uassasalarini  qaror  toptirish  va  rivojlan­
tirish;
-   ta ’lim  jarayonini  axborotlashtirish,  uzluksiz  ta ’lim  tizimi  ja ­
hon  axborot  tarm og’iga  ulanadigan  kom pyuter  axborot  tarm og ‘i  bilan 
to ‘liq  qam rab  olinishiga  erishish  kabi  vazifalarning  ham  ijobiy  yechim i 
ta ’minlanadi.
4.  K ad rlar tayyorlash m illiy  dasturi.  - Т.:  «S harq»,  1997.  -  ,27-29-b.
8

---

Kadrlar  tayyorlash  m illiy  m odeli  faqat