Sh. R. Xolmoʻminov mehnat bozori iqtisodiyoti

Beshinchi blok
shaxsiy mehnat sohalarida band boʻlganlarning 
prognoz sonini aniqlashga bag‘ishlangan. Bu yerda hisob-kitoblar uch 
soha: yakka tartibdagi mehnat faoliyati, shaxsiy yordamchi xoʻjalik va 
dehqon (fermer) xoʻjaligi boʻyicha olib boriladi. Aholi bandligini 
bunday sohalarda istiqbollashtirish g‘oyat murakkab va turli-tuman.
Hammadan avval yakka tartibdagi mehnat faoliyati bilan band 
boʻlganlarning umumiy sonida koʻp bolali oilalar qanchani tashkil 
etishini aniqlash muhim. Unga bir yarim yoshgacha bolaga qarash 
boʻyicha haq toʻlanadigan ta’tilda boʻlgan barcha ota-onalarni kiritish 
kerak. Bu sohadagi bandlikka uch va undan ortiq yoshdagi bolalarni 
tarbiyalash boʻyicha haq toʻlanmaydigan ta’tilda boʻlgan barcha ayollar 
ham kiradi. Ba’zi bir oilalarda ayollar, hatto, bolasi boʻlmaganda ham 
ishlamaydilar. Bunday kategoriyadagi aholini istiqbollashtirish g‘oyat 
qiyin. Iqtisodiy va demografik adabiyotlarda bu masala boʻyicha chuqur 
tadqiqotlar amalda yoʻq. Istiqbollashtirishning bu masalasida ekspert 
baholashni qoʻllash yaxshi samara beradi. 
Beshinchi blokning tarkibny qismi – aholining shaxsiy yordamchi 
va dehqon-fermer xoʻjaliklaridagi bandligi prognozini aniqlashdir. Bu 
yerda istiqbol hisob kitoblari ikkinchi blok metodikasi va aniq 
sotsiologik tadqiqotlar natijalari boʻyicha oʻtkaziladi. 
Oltinchi blok
qishloq xoʻjaligi va sanoatning turli tarmoqlari va 
mulkchilik shakllarida ishchi kuchiga talabni istiqbollashtirishga 
bag‘ishlangan. U mavjud va yangi yaratilgan ish joylari holatiga ta’sir 
etuvchi bir guruh omillar ta’sirini hisobga olgan holda amalga 
oshiriladi: mehnatga rag‘batlantiruvchi omillar 
(ish haqi, mukofotlar, qoʻshimcha haqlar, maoshdan tashqari daromad 
va hokazo); mehnatni tashkil qilish va ish tartibiga bog‘liq omillar

---

86 
(ish 
kunining 
oʻrtacha davomiyligi, 
ta’tilning oʻrtacha davomiyligi va hokazo); ma’lum kasb “reytingi”ni 
ta’riflovchi omillar
ish joyini yaxshilashga ta’sir 
etuvchi ijtimoiy omillar 
ijtimoiy infratuzilma 
obyektlari bilan ta’minlanish, salomatlik va xavf-xatarni ta’riflovchi 
omillar 
(ishning xatarliligi, kasb kasalliklari 
bilan xastalanish xavfi va hokazo); ish joylari sonini o
‘
rganishga ta’sir 
etuvchi omillar 
(mehnatning fondlar bilan 
ta’minlanishining oshishi, ishlab chiqarishning kengayishi, kichik, 
xususiy va qoʻshma korxonalarning tashkil boʻlishi va hokazo); ish 
joylari sonining kamayishiga ta’sir etuvchi omnllar 
(ishlab 
chiqarishning 
qisqarishi, 
korxonalarning 
tugatilishi, ilmiy-texnik taraqqiyot yutuqlarining tatbiq etilishi va 
hokazo); boshqa omillar
Qayd etilgan omillarga muvofiq ish joylarining nufuzlilik indeksi 
quyidagi 
koʻrinishga 
ega 
deb 
taxmin 
qilamiz:
Bu blokda ham ekonometrik tadqiqot va ekspert baholashni 
qoʻllash mumkin.