Sh. Murodov, R. Ismatullayev

131

3. 
   To‘g‘onning aylana qismi izometriyasi ellips qilib yasaladi. To‘g‘onning to‘g‘ri chiziqlar qismi OXo‘qqa parallel qilib odatdagi yasashlar bilan bajariladi.
   
4. 
   To‘g‘on nishab tekisliklari va sirtlarining topografik sirt bilan kesishgan chiziqning har bir nuqtasi topografik sirtning ma’lum bir gorizontaliga tegishli. Shuning uchun bu nuqtalarni (masalan, А, В, С...) x, у va z koordinatalari orqali izometriyalari yasalib tutashtiriladi.
   

2. 
   misol. Berilgan topografik sirtda balandligi 72,0 m, kontu- ri aylana yoylaridan iborat va nishab sirtining qiyaligi /=1:1 bolgan damba qurilsin. Tuproq ishlarining chegarasi aniqlansin(3.26- rasm).
   

Bunda quyidagi yasashlar bajariladi.

1. 
   Awalo, 72-gorizontal nolinchi ish chizig‘i sifatida qabul qilinadi. So‘ngra nishab sirtlarining Pp Qt qiyalik masshtab chiziqlari dambaning konturiga perpendikular qilib chiziladi.
   
2. 
   Berilgan i - 1:1 qiyaliklarga binoan Pt va Q. qiyalik masshtablari / = 1 m interval bilan darajalanadi.
   

71 70 69 68 69 70 71 72

3.26- rasm.

132

3. 
   So‘ngra nishab sirtining 71,70 va hokazo gorizontal chiziqlari bo‘lgan aylana yoylari o'tkaziladi.
   
4. 
   Nishab sirti va topografik sirtning sonli belgilari bir xil bo‘lgan gorizontal chiziqlarining kesishish nuqtalari yasalib, tutashtiriladi.
   

Hosil bo‘lgan m' va n' egri chiziqlar yoysimon damba qurishdagi tuproqning to ‘kish chegarasi bo‘ladi. To‘g‘on bergshtrixlarining yo‘nalishi uning aylana konturi markaziga yo‘naltirilgan bo‘ladi.

3. 
   misol. Balandligi 82,0 m bo‘lgan maydoncha va unga / = 1:3 qiyalikda chiqadigan qiya yo‘l (apparel) hamda gorizontal chiziqlari va ularning son belgilari bilan ifodalangan yer sirti berilgan (3.27-rasm). Bu maydonchani qurishdagi tuproq ishlari chegarasini aniqlash quyidagi yasashlar bo‘yicha bajariladi:
   

1. 
   Nolinchi ish chiziq va nolinchi nuqtalar aniqlanadi.
   
2. 
   Maydonchaga chiqadigan qiya yo‘l /=1:3 bo‘lgani uchun u / = 3 m interval bilan darajalanib 81, 80, 79, 78 son belgilar hosil qilinadi. So'ngra / =1:1 bo£lgani uchun / =1 m interval bilan qiya yo‘l nishab tekisliklarining gorizontal chiziqlari chiziladi.
   
3. 
   Sonli belgilari bir xil bo‘lgan apparel nishab tekisligi va topografik sirt gorizontal chiziqlarining kesishish nuqtalari belgilanib, tutashtiriladi. Natijada tuproq to‘kiladigan joyda m' va n' chiziqlar hosil bo‘ladi.
   
4. 
   Maydonchaning I va II hamda III va IV nishab tekisliklari­ ning o ‘zaro va tuproq to‘kiladigan joy bilan kesishgan chiziqlari aniqlanadi.
   
5. 
   Nolinchi ish chizig‘idan o‘ng tomonda maydoncha konturicfan boshlab 1 m ariqcha uchun joy ajratiladi. *
   
6. 
   Konus sirtining nishab qiyaligi / = 2 : 1 bo‘lgani uchun / = 0,5 m interval bilan uning gorizontal chiziqlari — aylanalar o‘tkaziladi. Bu aylanalaming yer sirtining son belgilari bir xil bo‘lgan gorizontal chiziqlari bilan kesishgan nuqtalari belgilanib, tutashtiriladi. Natijada tuproq kovlab olinadigan joyda g' chiziq aniqlanadi.
   
7. 
   Tuproq to‘kilgan va kovlangan joylarga tegishli bergshtrixlar chiziladi.