Sana: 201 y. Mavzu: berilgan sonning berilgan protsentini topish darsning maqsadi

1-qadam: katta moduldan kichigini ayirish.
2-qadam: ayirma oldiga katta moduli qo’shiluvchi ishorasini qo’yish kerak.

Qarama-qarshi sonlar yig’indisi nolga teng.

n+(-n)=0.

n+0=n, 0+n=n.

Butun sonlarni qo’shish ‘rin almashtirish va guruhlash qonunlariga bo’ysunadi.


597. Qo’shishni bajaring:
1) (-9)+(-9)=-18; 3) (-4)+(-6)=-10; 5) (+3)+(-3)=0;
2) (+1)+(-6)=-5; 4) (-10)+(+10)=0; 6) (+18)+(-17)=1.
598. Ikki sonning yig’indisi qachon (misollarda tushuntiring):
1) a) hamma vaqt musbat; b) hamma vaqt manfiy bo’ladi?
2) a) musbat ham; b) manfiy ham bo’lishi mumkin?
599. a) Ikkita manfiy; b) musbat va manfiy sonning yig’indisi korinishda yozing:
-2; -8; -15; -100; 150; 1991; 50; -789.
Namuna:

1. 
   -28=(-8)+(-20)=(-21)+(-7)=....
   
2. 
   -2=(-3)+(+1)=(+43)+(-45)=....
   

600. Jadvalni to’ldiring:

Sonli ifoda	Musbat qo’shi-luvchilar yig’indisi	Manfiy qo’shi-luvchilar yig’indisi	Sonli ifodaning qiymati
20+(-13)+(-7)+10	30	-20	10
25+(-18)+3+(-15)
-40+48+(-15)+12
-17+(-20)+10+14
-175+75+(-100)+50

601. Yig’indini toping:
1) (-7)+(-8)+7+7=-1; 3) -8+(-6)+(-4)+28=10;
2) (-1)+2+1+(-2)=0; 4) 19-(-20)+(-39)+(-5)=-5.
602. Jadvalni to’ldiring:

k	5	-1	-8	-7	18	40	-32	-31	-15	33	-46
n	-5	0	-2	-13	-28	-50	22	-19	-14	-43	-4
k+n	0	-1	-10	-20	-10	-10	-10	-50	-29	-10	-50

5. Darsga yakun yasash va baholash – darsning maqsadini yana bir bor eslatish va unga qanchalik erishilganligini o’quvchilar bilan birgalikda aniqlash. O’quvchilarning mavzu bo’yicha savollariga javob berish, ulaming o’zlashtirganlik darajasini aniqiash, darsning asosiy lahzalarini qayd qilish. Darsda faol qatnashgan o’quvchilarni tilga olish va baholash;


6. Uyga vazifa ________________________
Sana: «___» _____________ 201__ y.


Mavzu: BUTUN SONLARNI AYIRISH


Darsning maqsadi: Butun sonlarni ayirish haqida tushuncha va ular ustida to’rt amalga doir mashqlar yechishni o’rgatish, mavzuga doir misollar yechib ko’rsatish.
Darsning ko’rgazmali qurollari: ______________________________


Darsning borishi:


1. Tashkiliy qism – salom-alik qilish, davomatni tekshirish, zarur ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash;
2. O’tilganlarni takrorlash va yangi mavzuni boshlashga hozirlik – yangi mavzu bilan bog’liq o’tilgan dars mavzularini takrorlash; o’quvchilarning yangi
mavzuni o’tishdan oldin bu mavzuga oid bilim darajalarini aniqiash, baholash
va yangi materialni o’zlashtirishga tayyorlash; yangi dars maqsadini tushuntirish;
3. Yangi mavzuni yoritish:
B
Ikki sonning ayirmasi deb, shunday songa aytiladiki, uni ayiriluvchiga qo’shganda kamayuvchi hosil bo’ladi.
utun sonlarni ayirish

(k-n)+n=k.
k va n butun sonlar ayirmasi k-n shunday sonki, uni n ga qo’shsak, k hosil bo’ladi:


B
k-n=k+(-n).
utun sondan sonni ayirish uchun kamayuvchiga ayiriluvchiga qarama-qarshi sonni qo’shish kerak, ya’ni

Butun sonlar ayirmasi yana butun sondir.

Son o’qida kesmaning uzunligi uning oxiri koordinatasi bilan boshi koordinatasining ayirmasiga teng


609. Ayirishni qo’shish («+») bilan almashtiring va hisoblang:
1) -48-12; 2) -160-14; 3) 36-(-30); 4) -80-(-80).
610. Ayirishni qo’shish («+») bilan almashtiring va hisoblang:
1) 30-(-5); 2) -70-(-60); 3) 90-(-10); 4) -83-(-23).
611. * o’rniga mos sonlarni qo’ying:
1) 15-15=0; 2) 16-17=-1; 3) -5-(-5)=0; 4) 1-(-3)=4.
612. Jadvalni to’ldiring:

k	15	-20	8	12	0	1	-31	-17	-12	37	-40
n	20	-10	-3	-15	-1	-2	0	-17	-24	-3	-50
k-n	-5	-10	11	27	1	3	-31	0	12	40	10

613. Amallarni bajaring:
1) -9+(-28)-(-27)=-10; 3) -16-(-30)+(-30)=-16;
2) 20-(-9)-9=20; 4) -12-8+(-10)=-30.
614. Son o’qida koorddinatalari bilan berilgan ikki nuqta orasidagi masofani toping:
1) A(-2), B(2); C(0), D(4); E(3), F(5); M(-3), O(0);
2) K(-4), L(-1); P(-1), Q(1); M(-5), N(-2); T(-1), S(-5).
Mos chizmalarni chizing.
615. Ayirmani ayiriluvchiga qarama-qarshi sonning yig’indisi bilan almashtiring va hisoblang:
1) 29-(-1); 3) (-36)-(-24); 5) (-45)-(-75);
2) 35-(-5); 4) (-19)-(+11); 6) (-21)-(-21).
616. Hisoblang:
1) -13-(-7)+(-7)= 1; 3) 72-(-12)-104=20;
2) -3+(-8)-(-13)=2 4) -15-(-14)+(-24)=-25.
617. Namundan foydalanib hisoblang:
1) -734-(-532)=-202; 3) -598-(-388)=-210; 5) -1200-(-2800)=1600;
2) -744-(-634)=-110; 4) -1380-(-470)=-910; 6) -4800-(-3700)=-1100.
Namuna: -874-(-461)=-874+461=-(874-461)=-413.
618. Yig’indini qavssiz yozing va hisoblang:
1) (-35)+(-25)=-60; 3) 15+(-3)=12; 5) (-35)+(-45+10)=-70;
2) (-45)+(-15)=-60; 4) 72+(-22)=50; 6) 35+(25+75)=135.