Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

 
8. Ildizning ikkilamchi tuzilishi 
Ildizning  o‘sishi  natijasida  uning  boshlang‘ich  tuzilishi  o‘zgarib,  ikkilamchi  tuzilishga 
o‘tadi. Bu o‘zgarish kambiy hosil bo‘lishi bilan boshlanadi. Kambiy floema va ksilema xalqalari 
orasidagi  asosiy  parenxima  to‘qimasining  ichki  tomonidan  ya’ni  o‘zak  tomonidan  floema 
bog‘lamlarida tarqalib ketgan qismlardan vujudga keladi. Ularni hujayralari bo‘linib ikkilamchi 
ksilema hosil qiladi. Ksilema nurining ichida joylashgan perisikl va parenxima hujayralari hosil 
qilgan kambiy yoylari tutashib, kambiy halqalarini vujudga keltiradi. Kambiy halqasi tashqariga 
ikkilamchi  floema,  ichkariga  esa  ikkilamchi  ksilema  ishlab  chiqaradi.  Kambiy  halqasi  vujudga 
kelgandan  so‘ng,  ikkilamchi  floema  chetga  surilib,  ksilema  markazidan  joy  oladi  va  tez 
rivojlanadi. Agar bu jarayon  uzoq  davom esa,  ildiz  ancha  yo‘g‘onlashadi.  Ammo  ildizda  xuddi 
poyadagiga o‘xshash davriy o‘sish halqalarini aniqlash qiyin (21-rasm).  
Ildizning  ikkilamchi  tuzilish  davrida  boshlang‘ich  po‘stloq,  elementlari  ekzoderma 
(epiblema) yemiriladi, uning ikkilamchi po‘stloq – po’kak kambiysi – fellogen hosil bo‘ladi. O‘z 
navbatida  fellogen  hujayralari  bo‘linib  ichki  qavat  fellodermani  va  tashqi  qavat  po‘kakni  hosil 
qiladi. O‘tkazuvchi to‘qima hujayralarida ham o‘zgarish yuz beradi. Ikkilamchi ksilema orasida 
ko‘ndalang joylashgan radial nurlar, kollaterial tola naylar bilan almashadi. 
Ildizning  ikkilamchi  tuzilishi  ochiq  urug‘li  va  ikki  pallali  o‘simliklarga  xos  xususiyat 
bo‘lib, bir pallali va qirqquloqsimonlarda birlamchi tuzilishda qoladi. 
 

---

 
72