Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

1. Ildizning evolyutsiyasi 
O‘simliklarning ildizi evolyutsiya jarayonida boshqa a’zolarga nisbatan ancha keyin paydo 
bo‘lgan. Suvdan chiqib quruqlikda o‘sishga moslashgan psilofitlarning vegetativ tanasi novda va 
ildizlarga  ajralgan  bo‘lib  faqat  asosiy  organ-tanasi  apikal  meristema  yordamida  bo‘yiga  o‘sib, 
dixotomik  shoxlangan.  Shu  dixotamik  tananing  bittasi  tik  ko‘tarib  erni  ustida,  ikkinchisi  esa 
tuproq yuzasida o‘rnashib suv va mineral tuzlarni ola bilgan. 
Evolutsiyadan  keyingi  yo‘nalishda  substratga  chuqurroq  o‘rnashib  tuproqdan  oziqali 
tuzlarni  shimib  oladigan  va  yaxshi  taraqqiy  etgan  ildiz  hosil  bo‘lgan.  Substratdan  oziqlanishni 
ta’minlaydigan maxsus organ – ildizning paydo bo‘lishi bu organlarning mutaxassislanishiga va 

---

 
65 
to‘qimalarni chiqib ketishiga sababchi bo‘lgan. Tuproqdan suv va unda erigan mineral tuzlarni 
shimib olish vazifasini ildiz tukchalari bajargan. Bunday hujayralar rizoderma (yunon. riza-ildiz, 
derma-po‘st) to‘qimasini hosil qilgan va shu to‘qimalar ko‘rish zonasining yuzasini kattalashtirib 
borishiga  sababchi  bo‘lgan.  Tuproq  qatlamlarini  tekshirib  o‘tishda  apikal  meristemaning 
shakillanishidan saqlaydigan ildiz g‘ilofi yuzaga kelgan. 
Haqiqiy  ildiz  qirqquloq  toifalarda  vujudga  kelgan;  keyinchalik  gulli  o‘simliklarda  ancha 
takomillashgan.