Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

 
7. Analogik va gomologik organlar. 
O‘simliklardagi  xilma-xil  organlar  evolutsiya  jarayonida  shaklan  keskin  o‘zgarib 
metamorfozga uchrab nasldan-naslga o‘tib, shu darajada o‘zgargan bo‘ladiki, uni qaysi organdan 
kelib chiqib kelishini faqat solishtirma – morfologik usul asosida aniqlash mumkin. Chunonchi, 
analogik  va  gomologik  organlarni  o‘rganish  yuksak  o‘simliklar  vegetativ  va  generativ 
organlarining yoki shu organ qismlarining kelib chiqishini tushuntirishga yordam beradi. 
Analogik organ (yunon. analogiya-o‘xshashlik) – kelib chiqishi har xil, bajarilgan vazifasi 
(funksiyasi)  va  shakli  bir  xil  bo‘lga  organlarga  analogik  organ  deb  ataladi.  Masalan,  zirkning 
tikani  o‘zgargan  barg,  gledichiya  (tikan  daraxt),  do‘lananing  tikani  esa  shaklni  o‘zgartirgan 
novda (shoxcha) dir (46-rasm). 
Gomologik  organ  (yunon.  gologik-o‘xshash,  xos)  kelib  chiqishi  bir  xil,  lekin  tuzilishi, 
shakli  va  bajaradigan  vazifalari  (funksiyalari)  har  xil  bo‘lgan  organlar  gomologik  organlar  deb 
ataladi. Masalan, no‘xatning gajagi, zirkning tikani, nepentesning ko‘zachasimon barglari misol 
bo‘la  oladi.  Bularning  barchasi  kelib  chiqishga  ko‘ra  barg  bo‘lsa  ham,  lekin  turlicha  vazifa 
bajaradi.  Jumladan,  gajak  novda  juda  xilma-xil  funksiyalarni  bajarishga  moslashganligi  uchun 
ham tashqi ko‘rinishi juda o‘zgaruvchandir. Evolutsiya jarayonida barg, poya va ba’zan kurtak 
bir vaqtda metamorfozga uchrab brogan (47-rasm).  
 

---

 
108