Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

 
30-rasm. Javdar poyasi (Secale cereali): 
A – ko‘ndalang kesma; B – ko‘ndalang kesmaning sxemasi; 1 – epiderma; 
2 – sklerenxima; 3 – xlorenxima; 4 – yopiq kollateral boylam; 
5 - asosiy parenxima; 6 – bo‘shliq. 
 
Poyada  bir-biridan  ajralib  turuvchi  3  ta  anatomik  zona  (qism)larni  ko‘rish  mumkin: 
qoplovchi,  birlamchi  po‘stloq  va  markaziy  (o‘q)  o‘tkazuvchi  to‘qimalarni  o‘z  ichiga  olgan 
poyaning markaziy silindr qismi o‘zak yoki stel (yunon. stela-ustun) bo‘ladi. 
Poyaning  birlamchi  tuzilishi,  uning  apekal  meristemasi,  o‘sish  konusining  inesial 
hujayralari  faoliyati  tufayli  hosil  bo‘ladi.  O‘sish  konusidagi  inetsial,  ya’ni  meristematik 
hujayralar  yig‘indisini  Ganshteyin  3  ta  zonaga  gistogenlarga  ajratadi:  dermatogen  periblema, 
pleroma. 
O‘sish  konusining  eng  tashqi  qavat  hujayralari  dermatogen  deb  aytiladi.  Dermatogen 
ostida  bir  necha  qavat  periblema  joylashadi.  Dermatogendan  poyaning  va  ildizning  po‘sti 
shakllanadi. Periblemadan birlamchi po’stloq hosil bo‘ladi. Pleroma o‘sish konusining markaziy 
qismini egallaydi va poyaning  yoki ildizning markaziy silindri hosil qiladi. 
O‘sish konusi apeksdagi birlamchi meristema faoliyati tufayli poya shakllanadi. Birlamchi 
tuzilishda poya hamisha epiderma ostida birlamchi po’stloq shakllanadi, uning tashqi chegarasini 
epiderma,  ichki  chegarasini  endoderma  tashkil  qiladi,  ular  orasida  esa  birlamchi  po’stloq 
parenximasi joylashadi. 
Markaziy  silindrning  eng  tashqi  chegarasi  peritsikl  hisoblanadi  va  u  endoderma  ostida 
joylashadi. Ko‘p hollarda peritsikl bir qavat hujayralardan tashkil topadi, ba’zan bir necha qavat 
bo‘lishi mumkin.