Samarqand davlat chet tillar instituti pedagogika va psixologiya kafedrasi umumiy psixologiya

Psixologiyaning asosiy metodlari:

ASOSIY METODLAR	Asosiy metodlarning variantlari
KUZATISH METODI	Tashqi (ob’yektiv kuzatish) Ichki (sub’yektiv, o‘z-o‘zini kuzatish) Erkin kuzatuv Standartlashtirilgan Guruh ichida kuzatish Guruh tashqarisida kuzatish
SO‘ROQ METODI	Og‘zaki so‘rov Yozma so‘rov Erkin so‘rov (suhbat) Standartlashtirilgan so‘rov
TESTLAR METODI	Test-so‘rov Test-topshiriq Proyektiv test Sotsiometrik test
EKSPERIMENT METODI	Tabiiy eksperiment Laboratoriya eksperimenti
MODELLASHTIRISH METODI	Matematik modellashtirish Mantiqiy modellashtirish Texnik modellashtirish Kibemetik modellashtirish

Tabiiy kuzatish. Tabiiy kuzatuvlar changalzordagi shimpanze maymunlarini kuzatishdan boshlanib, turli mamlakatlarda ko‘zga tashlanmaydigan ota-ona va farzand o‘rtasidagi munosabatlar, keyinroq muntazam ravishda tahlil qilinadigan mavzular, maktabda ovqatlanish xonasidagi irqiy farqlarni yozish bilan xulosa qilinadi. Holatni o‘rganish va ko‘zdan kechirish usullari kabi tabiiy kuzatuv ham insonning fe’lini o‘rganadi. Tabiiy kuzatuvlar inson xarakterini ochib berishga xizmat qiladi. Quyida sizlarga qiziq bo‘lgan bir nechta holatlarni havola etamiz: Qiziqarli topilma. Biz yolg‘iz qolganimizdan ko‘ra, 30 marta ko‘proq odamlar orasida kulamiz. E’tibor berganmisiz, odam yolg‘iz bo‘lsa kam kuladi. Kulganimizda 17 ta og‘iz muskuli ishlaydi, ko‘zimiz qisqaradi, o‘zimizdan 75 millisekund unli tovushlar chiqaramiz.
So‘rov metodi ham psixologiyaning barcha tarmoqlarida birlamchi ma’lumotlar to‘plashning an’anaviy usullaridan hisoblanadi. Unda tekshiriluvchi tekshiruvchi tomonidan qo‘yilgan savollarga muxtasar javob qaytarishi kerak bo‘ladi.
Testlar oxirgi paytda hayotimizga dadil kirib kelgan tekshiruv usullari sirasiga kiradi. Ular yordamida biror o‘rganilayotgan hodisa xususida ham sifat, ham miqdor xarakteristikalarini olish, ularni ko‘pchilikda qayta-qayta sinash va ma’lumotlarni korrelyatsion analiz qilish orqali ishonchliligini tekshirish mumkin bo‘ladi.
Psixologik eksperimentning mohiyati shundaki, unda ataylab shunday sun’iy bir vaziyat shakllantiriladi va tashkil etiladiki, aynan shu vaziyatda qiziqtirayotgan psixik jarayon yoki hodisa ajratiladi, o‘rganiladi, ta’sir ko‘rsatiladi va baholanadi. Agar tabiiy eksperiment o‘sha qiziqtirayotgan fenomen tekshiriluvchi uchun tabiiy hisoblangan sharoitlarda (masalan, mehnat jarayonida, kanikulda yozgi lagerda, litsey auditoriyasida va shunga o‘xshash) maqsadli tashkil qilinadi.