|
1 - жадвал
Жиззах вилояти тоғ ва тоғ олди туманларининг маъмурий - ҳудудий таркиби қуйидагича (2007 йил)
Туманлар
|
Туманга бўйсинувчи шаҳарлар
|
Шаҳар -чалар
|
Қишлоқ фуқаролик йиғинлари
|
Қишлоқ аҳоли манзилгоҳлари
|
Маҳал -лалар сони
|
Бахмал
|
-
|
1
|
10
|
102
|
6
|
Зомин
|
1
|
1
|
12
|
80
|
23
|
Фориш
|
-
|
2
|
11
|
112
|
17
|
Ғаллаорол
|
1
|
2
|
14
|
106
|
19
|
Янгиобод
|
-
|
-
|
5
|
30
|
15
|
Жадвал Жиззах вилояти статистика бошқармаси маълумотлари асосида тузилган.
Jadvaldan ko`rinib turibdiki, eng ko`p qishloqlar, ya`ni Omongeldi, Gulzor, Arnasoy, Garasha, Qizilqum, Qoraobod, Narvon, Egizbuloq, Omonsoy, Forish, Uxum kabi qishloqlar Forish tumaniga to`g`ri keladi. Bu tumanning hududi 9670 km kv bo`lib, aholisi 75,6 ming kishini tashkil etadi. Ushbu tumanning katta qismi cho`l mintaqasida joylashgan va bu cho`l hududida bir qancha xo`jaliklar tashkil qilingan bo`lsada, yirik qishloqlar ko`proq tog` va tog` oldi zonasida o`rnashgan. Katta yoshli tuman aholisining asosiy qismi qishloq va o`rmon xo`jaligida band.
Viloyat tumanlari aholisining ko`pchiligi ham qishloqlarda istiqomat qiladi. Bunda urbanizatsiya ko`rsatkichi 15 foizdan (Zomin tumani) 28,8 foizgacha (Jizzax tumani) farq qiladi. Tog`li tumanlar aholisining turmush tarzi qishloq ho`jaligi bilan bog`liq. Bu hududlarda shahar va shaharchalar mavjud, lekin ularning aholisi ham deyarli to`liq agroiqtisodiyot tizimida band.
2 - jadval
Jizzax viloyati tog`li tumanlari qishloq aholisining demografik tarkibi
(2007 yil, ming kishi hisobida)
Туманлар
|
Умумий аҳоли
|
Шу жумладан:
|
Қишлоқ аҳолиси
|
Шу жумладан:
|
Аёллар
|
Эркаклар
|
Аёллар
|
Эркаклар
|
Бахмал
|
117,7
|
58,8
|
58,9
|
106,9
|
52,9
|
54,0
|
Зомин
|
131,8
|
66,1
|
65,7
|
89,0
|
43,9
|
45,1
|
Фориш
|
74,7
|
37,5
|
37,2
|
61,1
|
30,1
|
31,0
|
Ғаллаорол
|
131,8
|
66,2
|
65,6
|
96,8
|
47,8
|
49,0
|
Янгиобод
|
23,1
|
11,8
|
11,3
|
23,1
|
11,8
|
11,3
|
Манба: Жиззах вилояти статистика бошқармаси маълумотлари.
Jadvaldan ma`lum bo`ladiki, tog`li tumanlarda qishloq aholisi ko`pchilikni tashkil qiladi. Bugungi kunda tog` hududlaridagi qishloqlarning rivojlani-shiga katta e`tibor berilmoqda, xonadonlarni gazlashtirish, elektr ta`minoti, maishiy xizmat ko`rsatish kabi ijtimoiy infratuzilma shoxobchalari eng chekka joylargacha yetib borgan. Masalan, Forish tumani qishloqlari tabiiy gaz bilan 72,1 foiz, toza ichimlik suvi bilan 65,9 foiz, Baxmal tumani qishloqlari tabiiy gaz bilan 40,9 %, toza ichimlik suvi bilan 43,0 foiz ta`minlangan (2007 y.). Har bir yirik qishloqda tibbiy yordam punktlari, maktablar, ayrimlarida kollejlar qurilgan. Ko`payib borayotgan aholi va kengayib borayotgan qishloqlar turmush darajasini ko`tarish hozirgi sharoitda asosiy masalalardan hisoblanadi.
Shu bilan birga tog` qishloqlarining kengayib borishi bir qancha muammolarni keltirib chiqaradi:
Birinchidan, aholi tobora "yuqorilab", ya`ni tog` etaklarigacha joylashib, tog`larning muhofaza hududlarigacha kirib bormoqda;
Ikkinchidan, aholi asosan chorvachilik bilan shug`ullanadigan qishloqlarda chorva tuyog`i ko`payib, tabiiy landshaftlarga zarar keltiradi, dorivor va kamyob o`simliklarning kamayib va yo`qolib ketishiga olib keladi;
Uchinchidan, aholi ko`payishi bilan kishilarning tog`larga qatnovi ko`payib boradi, bu esa o`ziga xos tabiatga ega bo`lgan tog`lardagi muhitning ifloslanishi va buzilishiga sabab bo`ladi.
Shu o`rinda unutmasligimiz lozimki, tog`lar mamlakatimizning estetik boyligi hisoblanadi. Shu bois ularni barqaror rivojlanishi qonuniyatlariga binoan, kelajak uchun asrashimiz lozim. Bu yerlarda rekreatsiya va turizm, xususan agro va ekoturizmni rivojlantirish imkoniyatlari mavjud.
Yuqorida ta`kidlangan muammolar tobora keskinlashib borishi mumkinligini hisobga olgan holda, ularning oldini olish uchun quyidagi choralar qo`llanilishi maqsadga muvofiq:
Tog` qishloqlarida aholi uy - joylari qurilishini tartibga solish;
Aholi joylashuvi va uy - joy qurish, foydalanishi mumkin bo`lgan hududlar chegarasini qat`iy belgilash;
Qishloq joylar aholisini doimiy ish bilan ta`minlash, sanoat korxonalari, aholiga xizmat ko`rsatish (servis) sohalarini rivojlantirish;
Tog` qishloqlari aholisining turmush darajasini yaxshilash, mavjud mehnat resurslaridan samarali foydalanish;
Tog` hududlarida zamonaviy rekreatsiya va turizm infratuzilmasini shakllantirish;
Tog`li hududlar yer – suv resurslari va ularning muhofazasini ta`minlash.
Ushbu muammolarni hal etish Jizzax viloyati ijtimoiy – iqtisodiy rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etadi. Shu bilan birga tog` mintaqalari va ularning cho`l hududlari bilan o`zaro integratsiyasini amalga oshirish viloyatda yagona iqtisodiy makon shakllanishiga asos bo`ladi.
ADABIYOTLAR:
Karimov N., Mamajonov S., Nazarov B., Normatov U., Sharafiddinov O. XX asr o`zbek adabiyoti tarixi. Oliy o’quv yurtlari uchun darslik. T.,1999.
Mirzayev S. XX asr o’zbek adabiyoti. Darslik. T., “Yangi asr avlodi”, 2005.
Sanjar Sodiq. Yangi o’zbek adabiyoti tarixi. Darslik. T., 2005.
S.Mirvaliyev. O`zbek adiblari. T., 2003.
S.Ahmad “Ufq”, “Qirq besh kun”, “Jimjitlik” asarlari .
S.Ahmad. Topganlarim va yo’qotganlarim. T., 2002
Sharafiddinov O. Ijodni anglash baxti. T., 2003.
TAYANCH SO’Z VA IBORALAR. Hikoya. Roman epopeya. Trilogiya. Muallif konsepsiyasi.Esse. Yo’qotganlarim va topganlarim
https://jizzax.uz/
https://uz.wikipedia.org/wiki/Jizzax_viloyati
Oʻrol Nosirov va Raya Nurqulova „Jizzax viloyati“ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
Do'stlaringiz bilan baham: |
