Toshkentliklar Said Ahmadning bobosini «Dadaxo'ja duma» deb ulug'lashar, chunki u kishi sho'rolar to'ntarishidan ham oldin shahar dumasining deputati bo'lgan.
Onasining otasi G'ulomxon toshbosma matbaa egasi bo'lgan.
Otasi Husanxo'ja Dadaxo'ja o'g'li rus-tuzem maktabini tugatgan, rus tilini mukammal biladigan, Turkiy dunyoning mashhur ma'rifatchisi Ismoilbek G'aspirali bilan yaqinligi bor edi.
Katta akasi Imomxon o'zbek stenografiyasining asoschisi hisoblanadi.
Keyingi akasi Zuhurxon esa, irrigatsiya bo'yicha O'zbekistonning ilk professori edi.
Ilk asar
Bo‘lajak yozuvchining ilk mashqi - «Ishqiboz» nomli hajviy hikoyasi o‘n olti yoshlarida «Mushtum» jurnalida chop etilgan.
Qator yillar O'zbekiston yozuvchilar uyushmasida adabiymaslahatchilik qildi.
So`ng uyushmaning nasr bo`limiga boshchilik ham qildi.
Qatag`on
O‘tgan asrning 50-yillari boshlarida yozuvchi ko‘plab ziyolilar qatorida qatag‘onga uchrab, «xalq dushmani» degan tuhmatlar bilan qamaladi.
U «aksilshoʻraviy millatchilar guruhi aʻzosi, zararli gʻoyalar targʻibotchisi» sifatida ayblanib, Qozogʻistonning Qaragʻanda viloyati Jezqazgʻan lagerida boʻladi.
Uning «Qorakoʻz majnun» (2002) hikoyalar toʻplami bu haqdagi achchiq haqiqatni roʻy-rost ifodalaydi.
Ilk kitob
Said Ahmadning birinchi kitobi «Tortiq» nomli hikoyalar to‘plami bo‘lib, 1940-yilda nashr etilgan.
ASARLARI
Dramalari:
Said Ahmad 70-80-yillarda o‘z hikoyalari asosida «Kelinlar qo‘zg‘oloni», «Kuyov» nomli pyesalar yozadi.
Hikoyalar to‘plami:
«Er yurak» (1942);
«Farg‘ona hikoyalari» (1948);
«Muhabbat» (1949);
«Cho‘l oqshomlari»
«Odam va bo‘ron».
Qissalari:
«Qadrdon dalalar» (1949);
«Hukm» (1958).
Romanlari:
1964-1974-yillar oralig`ida “Ufq” trilogiyasini yozdi.
1988-yili adibning «Jimjitlik» romani nashrdan chiqadi.
«Ufq» romani nafaqat Said Ahmad ijodida, balki adabiyotimizda ulkan voqea bo'lgan uch qismli asar bo'lib, roman-trilogiya hisoblanadi. Asarda xalqimizning Ikkinchi jahon urushigacha, urush davri, urushdan so'nggi yillardagi qismati qalamga olingan.
Birinchi kitobi «Qirq besh kun»;
Birinchi kitobi «Qirq besh kun»;
Ikkinchi kitobi «Hijron kunlarida»;
Uchinchi kitobi «Ufq bo'sag'asida» deb ataladi.
"Ufq" trilogiyasi (1964–74) adib ijodida alohida oʻrin tutadi. "Ufq" romani 20-asr millat hayotining oʻn yillik davri – Ikkinchi jahon urushi, urush va urushdan keyingi yillar voqealarini oʻz ichiga oladi.
“UFQ” TRILOGIYASI
Said Ahmadning “Ufq” trilogiyasi XX asr o’zbek adabiyotining jiddiy yutug’idir. Asarda trilogiya janrining o’ziga xos g’oyaviy-badiiy xususiyatlari va asosiy janriy belgilari yaqqol namoyon bo’lgan.”Ufq” ning birinchi kitobi- “Qirq bnesh kun”romanida xalqimizning XX asrning 30- yillarida Katta Farg’ona kanali qurilishidagi qahramonona mehnati, qudratli xalq harakati yorqin aks ettirilgan. Asarning ikkinchi kitobida xalqimizning urush davridagi og’ir hayoti, kurashi, vatanparvarligi, mardligi ehtiros bilan hikoya qilingan.
“UFQ” TRILOGIYASI
Trilogiyaning uchinchi kitobi-“Ufq bo’sag’asida” urushdan so’nggi dastlabki yillardagi xqarakterli voqealar, qo’riq va bo’z yerlarni o’zlashtirish harakati tasvirlangan. Demak, ko’p qirrali hayot haqiqatini keng miqyosda aks ettirish, o’zbek xalqining, xusasan, qishloq kishilarining olijanob fazilatlarini ko’rsatish, ularning buyuk ishlari va yuksak orzu-istaklarini ifodalash “Ufq” trilogiyasi sujetining asosini tashkil etadi. Asarda asosiy voqealar va turli taqdirlar bir-biri bilan mustahkam bog’langan holda va o’zaro aloqada aks ettirilgan.
“UFQ” TRILOGIYASI
Trilogiyada o’zbek xalqiga xos bo’lgan bolajonlik va oriyatlilik, bag’rikenglik va fidoyilik, mehribonlik va el-yurt oldidagi burchini chuqur his etish singari xislatlar Tursunboyning onasi Jannat xola obrazida ham yorqin aks etgan. Ikromjon aka singari Jannat xola qalbida ham bir vaqtning o’zida yakkayu yolg’iz o’g’liga muhabbat va qahr g’azab tug’yon uradi. Ona o’g’lini qanchalik sevmasin, baribir, uning qilmishiga chiday olmaydi.
“UFQ” TRILOGIYASI
Ona iztirob, alam, or-nomus o’tida yonadi va qochoq o’g’li Tursunboyni la’natlab:”Kuch-quvvatdan qolgan otang ham qo’liga miltiq olib urushga bordi-ya! Bir oyog’ini urushga tashlab keldi-ya! Sen, shu gavdang, shu kuching bilan qochdingmi? Otangni tiriklay o’ldirding-ku, meni adoyi tamom qilding-ku! Ertaga yurtning ko’ziga qanday qarayman? Dadang qanday qilib ko’chaga chiqadi? Shuni o’yianadingmi?!”- deb nola qiladi.
“UFQ” TRILOGIYASI
Shunday qilib, romanda xalqimizning olijanob milliy xususiyatlari va o’ziga xos milliy xarekteri yorqin aks etgan. Ana shuning uchun ham Abdulla Qahhor: “Ufq” qochoq haqidagi roman emas, aksincha, qochoqni bag’riga sig’dira olmagan xalq haqidagi asardir”,-deb bu romanga yuqori baho bergan edi. Tanqidchi Ibrohim G’afurov esa haqli ravishda ”Ufq” trilogiyasida o’zbek milliy prozasi tasvir usullari sintezlashdi. Juda chuqur lirizm bilan sug’orilgan bu asar epik tasvir bilan zamonaviy ilg’or psixologik tahlilning birlashgan namunalarini beradi”,- deb yozgan edi
Xulosa
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, adib Said Ahmad asarlarida har bir obrazni o’ziga xos jonli tarzda yoritgan. Yorqin bo’yoqlarda aniq va tiniq aks ettirgan. Uning asarlarini o’qigan har bir kitobxon asarlarida hayot nafasi ufurib turganini yaqqol sezadi. Said Ahmad qatag’onlik zulmining ikkinchi to’lqiniga duchor bo’lgan bo’lsa-da, o’z talanti va ona xalqiga sadoqat, katta ishonch adibni so’z san’atkori darajasiga yetkazgan desak aslo mubolag’a bo’lmaydi.
