Safarov, G. R. Tursunova turizm asoslari t oshkent – 2014 I. S. Tuxliyev, R. Hayitboyev, B. Sh. Safarov, G. R. Tursunova

O‘zbekistondagi turizm sohasining 2006–2013-yillar davomidagi rivojlanish dinamikasi

№	Ko‘rsatkichlar	2006 y.	2007 y.	2008 y.	2009 y.	2010 y.	2011 y.	2012 y.	2013 y.
1.	Ko‘rsatilgan xizmatlar hajmi – jami mln.so‘m	45850,3	60274,4	74400,3	93303,4	153341,3	166433,9	235400	306700
2.	Turistlarga xizmat ko‘rsatish– ming kishi	656,7	723,93	791,4	870,9	966,3	1022,5	1200,8	2028,6
Shu jumladan
	Qabul	493,6	597,5	649,1	712,55	871,5	949,1	1103,6	1669,4
	Ulardan xorijiy turistlar	272,6	343,5	370,1	383,8	410,5	463,4	511,7	600,1
	jo‘natish	163,1	147,92	142,3	158,35	94,7	73,4	97,2	359,2
	Xorijga	23,8	24,5	30,4	27,24	30,8	30,4	40,9	191,6
	MDH davlatlariga	3,7	7,4	7,4	7,36	2,1	1,2	1,1	7,5
	O‘zbekiston Respublikasi	135,6	116,02	104,5	123,75	61,8	41,8	55,2	160,1
3.	Xizmatlar eksporti, ming AQSH dollarida	42745,9	51367,9	62812,7	98680,7	121399,2	155350,3	178978,8	615457,8

1.1-rasm. O‘zbekistondagi turizm sohasining 2006–2013-yillar davomidagi rivojlanish dinamikasi⁴
Jadval va rasmlar ma’lumotlari bo‘yicha O‘zbekistondagi turizm sohasi muntazam ravishda o‘sish sur’atlarini ko‘rsatmoqda, faqat jo‘natish turizmi 2011- yilda 2010-yilga nisbatan 21,3 ming kishiga kamayishi kuzatilgan bo‘lsa, 2013- yilga kelib bu ko‘rsatkich 2012- yilga nisbatan 262 ming kishiga yana ko‘payganini yuqoridagi jadvaldan ko‘rishimiz mumkin.
Turistik xizmatlar bozori har qanday davlat, viloyat, tumanning iqtisodiyotiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Iqtisodchilarning baholariga qaraganda, undan olinadigan pul tushumlari bir yil davomida 3 martadan 5 martagacha muomalada bo‘ladi. Katta mablag‘lar talab qilishiga qaramay, turizm sohasiga kapital qo‘yish ancha foydalidir, chunki bu mablag‘lar nisbatan tez muddatda o‘zini oqlaydi, bundan tashqari O‘zbekiston iqtisodiyotiga asosan xorijiy valyutada sarmoya keltiradi.
O‘zbekistonga 2012-yilda turistlar oqimining mintaqaga tashrif buyurishi 1.2-rasmda ko‘rsatilgan, unga ko‘ra turistlar oqimi MDH, Yevropa, Osiyo va Tinch okeani mintaqalaridan kelishgan. Butun jahon turizm tashkiloti (BTT) tomonidan o‘rnatilgan tasnif bo‘yicha, barcha Sobiq Ittifoq hamdo‘stlik mamlakatlari Yevropa mintaqasiga kiradi. Shuning uchun O‘zbekistonga qo‘shni hamdo‘stlik mamlakatlaridan kiruvchi turistlar ham Yevropa mamlakatlaridan kelgan hisoblanadi.

1.2-rasm. O‘zbekiston Respublikasiga 2012-yilda chet el mamlakatlaridan turistik maqsadlarda kelgan xorijiy fuqarolarning umumiy sonidagi ulushi

Xorijiy turistlarning turistik tovar va xizmatlarga bo‘lgan talab tarkibini va hajmini tahlil qilishda xorijiy fuqarolarning maqsadlari bo‘yicha tarkibini o‘rganish muhim ahamiyatga ega. Uning 2013-yildagi o‘zgarish dinamikasi 1.3-rasmda ko‘rsatilgan.

1.3-rasm. O‘zbekiston Respublikasiga 2013- yil mobaynida xorijiy fuqarolarning kelishi (rasmiy deklaratsiyadan o‘tgan, kishilar hisobidan)⁵

Xorijiy fuqarolarning 2013-yilda maqsadlari bo‘yicha tarkibini o‘rganish natijalari jami kiruvchi xorijiy fuqarolarning sonida turistik maqsadida kelganlar 7,6 foizni, tadbirkorlik va tijorat maqsadlarda kelganlar 5,2 foizni, qarindoshlarga tashrif bilan dam olish 78,0 foizni, boshqa maqsadlarda kiruvchilar soni esa 9,2 foizni tashkil etgan. Jami kiruvchi xorijiy fuqarolarning sonida turistik maqsadlar bilan kelganlar sonini oshirish borasida xukumatimiz va «O‘zbekturizm» MK tomonidan qator dasturlar ishlab chiqilgan.

Tayanch so‘z va iboralar: Turizm sohasidagi islohotlar, xususiylashtirish va davlat tasarrufidan chiqarish, O‘zbekistonda turizm sohasini rivojlantirish bosqichlari, turistik xizmatlar, turistlar oqimi, xorijiy valyutada sarmoya, rivojlanish dinamikasi, kiruvchi turistlar.


Mustaqil ishlash uchun savollar:

1. 
   «Turizm asoslari» fani nimani o‘rgatadi?
   
2. 
   Fanning maqsadi nimalardan iborat?
   
3. 
   Fanning vazifasini ta’riflab bering?
   
4. 
   Nima uchun mazkur fan turizmga oid fanlarning alifbosi deyiladi?
   
5. 
   O‘zbekistonda turizm sohasini rivojlantirish bosqichlari nimalarni ifodalaydi?
   

Amaliy mashg‘ulotlarga tayyorgarlik ko‘rish uchun topshiriqlar:

1. 
   O‘zbekiston turizm sohasining rivojlanishidagi to‘rtinchi bosqichiga yana qanday masalalarni kiritsak bo‘ladi va jami kiruvchi xorijiy fuqarolarning sonida turistik maqsadida kelganlar sonini oshirishda qanday dasturlar qabul qilingan? Bu masalalar bo‘yicha ma’lumotlar to‘plang va taqdimotini tayyorlang.
   

Test savollari:


1. O‘zbekiston Respublikasi BTTga qachon a’zo bo‘lgan?
a) 1993- yil
b) 1994- yil
d) 1995- yil
e) 1996- yil
2. Turizm bo‘yicha Samarqand deklaratsiyasi qachon qabul qilingan?
a) 1994-yil
b) 1993-yil
d) 1996-yil
e) 1997-yil
3.«2005-yilgacha bo‘lgan davrda O‘zbekistonda turizmni rivojlantirish davlat Dasturi to‘g‘risida» gi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni qachon qabul qilingan?
a) 1999- yil
b) 1998- yil
d) 2000 - yil
e) 2001-yil