Sa’dullo Quronov galaktikada bir kun (ilmiy-fantastik qissa) Toshkent «Akademnashr»

SALMIR SAYYORASI
Sirius yerdan qaraganda samodagi eng yorqin 
yulduzlardan biri hisoblanadi. Yorqinlikda undan 
Quyosh, Oy, Venera, Mars va Yupiter kabi osmon 
jismlari o‘ta oladi, xolos. Yer sharining deyarli bar-
cha  joylaridan  ko‘rinadigan  bu  yulduzning  nomi  ham 
ko‘p.  Masalan,  bobolarimiz  uni  She’ro  deb  atashgan. 
She’ro yulduzi haqida muqaddas Qur’oni karimda ham 
eslatiladi.
Sirius Quyoshga eng yaqin yulduzlardan biri sanaladi. 
U bizdan 8,6 yorug‘lik yili masofasida joylashgan. Demak, 
yorug‘lik tezligida uchilsa, Siriusga 8-9 yilda yetib borish 
mumkin bo‘ladi. 
Kuzda Sirius yulduzini tong payti, qish va bahorda esa 
kechasi ko‘rish mumkin. Ammo yozda uni osmondan to-
pib olish ancha qiyin. Sababi, Quyosh nurlari bu yulduzni 
to‘sib qo‘yadi.
Sirius Quyoshdan 22 marta katta. Ammo koinotda Qu-
yoshdan ming marta katta yulduzlar ham borligini hisob-
ga olsak, aslida, Sirius ham «jajji» yulduz ekani ma’lum 
bo‘ladi.
Olimlarning  aniqlashicha,  qadimda  bu  yulduz  qizg‘ish 
rangda  ko‘ringan  bo‘lishi  mumkin.  Chunki  ba’zi  tarixiy 
olimlar  She’roning  qizg‘ish  tusdagi  yulduz  ekanini  yozib 
qoldirishgan. Ammo  hozirda  u  och  moviy  rangda.  Yillar 
o‘tishi bilan Sirius yanada yorqinroq charaqlay boshlaydi. 
Chunki  u  soniyasiga  7  km  tezlik  bilan  Quyosh  tizimiga, 
ya’ni bizga yaqinlashib kelmoqda.

---

153
«Ko‘kkezar» Salmir sayyorasiga yaqinlashib qolganida 
Margol bir narsani eslab qoldi. U Ahmadga yuzlanib so‘z-
lay boshladi:
– Ahmad, sen galaktikadagi safarimiz davomida shun-
chalar ko‘p o‘zga sayyoraliklarni, «dahshatli» maxluqlarni 
ko‘rdingki, endi ulardan qo‘rqishingga ishonmay qoldim.
–  To‘g‘ri  aytasiz,  hecham  qo‘rqmayman.  Lekin  buni 
nega aytyapsiz? – ajablanib so‘radi Ahmad.
– Meni tushunmading, chog‘i. Qara, men hali ham yer-
liklar qiyofasidaman-ku!
Bu gapdan so‘ng Ahmad rosa qotib kuldi. Chunki u hali-
gacha o‘zga sayyoralik eng yaqin do‘stining haqiqiy yuzini 
ko‘rganicha yo‘q edi-da.
– Margol, sizdan iltimos, niqobingizni yeching. Siz bilan 
boshqatdan tanishishimiz kerak! – yana kuldi Ahmad.
Shundan  so‘ng  Margol  boshining  orqa  tomoniga  ikki 
qo‘lini cho‘zib, sekin-asta niqobini yecha boshladi. Avva-
liga uning katta kal boshi, keng peshonasi, keyin piyola-
ning og‘zidek keladigan tim qora ko‘zlari, jajji burni va og‘zi 
ko‘rindi. Margol Ahmad tasavvur qilganiday semiz emas, 
balki baliq qiltanog‘iday ingichka edi. Unga bir muddat o‘y-
chan  qarab  qolgan  Ahmad  kutilmaganda  yana  qah-qah 
otib kulib yubordi.
– Nega kulasan?
– Yo‘q, siz xafa bo‘lmang, shunchaki, shu holingiz bilan 
zaxira kapsulasini Mirzacho‘ldan ko‘tarib olib kelganingiz-
ga  ishongim  kelmay  qoldi,  –  dedi Ahmad  o‘zini  kulgidan 
to‘xtata olmay.
Bolaning  bu  beg‘ubor  kulgisi  Margolga  ham  ko‘chib 
o‘tdi. Bir muddat ikkovlashib kulishdi. Ular shu tarzda qay-
tadan tanishib olishdi. Bu orada Moki kemani Salmir sathi-
ga qo‘ndirib ham bo‘ldi.
Qahramonlarimizni kutib olish uchun butun Salmir xalqi 
ko‘chalarga  chiqib  kelgan,  «Ko‘kkezar»ning  sayyoraga 

---

154
qo‘nish jarayoni esa millionlab joyga o‘rnatilgan ulkan mo-
nitorlarda «jonli efir»da ko‘rsatilayotgan edi. Sayyora aho-
lisi uzoq yillik tashnalikdan, kislorod yetishmasligi va turli 
kasalliklardan juda sillasi qurigan, bemajol bo‘lib qolgandi. 
Fazogirlar  kema  eshigini  ochib  tashqariga  chiqishganida 
ularni Salmir prezidenti va oldinroq sayyoraga qaytib kel-
gan Gedar Vu qarshi oldi. Margol ham xalqini ko‘p ilhaq 
qilmay, cho‘ntagidagi Moviy toshni olib yuqoriga ko‘tardi. 
Shu  lahzada  butun  sayyora  qichqiriq  –  shod-u  xurram 
ovozlardan larzaga keldi. Margol toshni prezidentga top-
shirdi. Prezident esa Margolni bag‘riga bosib xalq nomidan 
minnatdorlik izhor qildi. So‘ng olimlarga N
2
G ni zudlik bilan 
sayyora yadrosiga tashlashni buyurdi.
Uzoq yillik ilmiy tekshirishlar jarayonida salmirlik olim-
lar sayyora yadrosigacha tunnel qazib borishgandi. Yadro 
deyarli so‘nib bo‘lgani uchun bu tunelda bemalol harakat-
lanish ham mumkin. Ular yadroga Moviy toshni tashlash-
ganidan  so‘ng  bu  tunel  maxsus  beton  bilan  bir  zumda 
ko‘mib tashlandi. Chunki yadro jonlanganidan so‘ng qay-
noq lava shu tuneldan favvora kabi otillib chiqishi hech 
gap emas edi.
Bir soat o‘tar-o‘tmas sayyorada kuchli yer silkinishi yuz 
berdi. Bu sayyora yadrosining qayta jonlanganidan darak 
beruvchi omil edi. Go‘yo sayyora uzoq uyquga ketgan-u 
uni  kimdir  turtib  uyg‘otib  yuborganday  bo‘ldi.  Tez  orada 
uning tabiati ham jonlana boshlaydi, qurigan o‘rmonlar o‘r-
nida yangi nihollar unib chiqadi. Atrofni yashillik qoplab, at-
mosfera kislorod bilan to‘yinadi. Toza havodan to‘yib-to‘yib 
nafas olgan sarmirliklarning tanasidan dard-u anduh ariydi.
Ahmad Salmir sayyorasida yana bir kun bo‘ldi. U Mar-
golning oilasi bilan tanishdi. O‘zining hali yosh bola ekani 
yodiga tushib Margolning farzandlari bilan mazza qilib o‘y-
nadi.  Ularga  qo‘shilib  hatto  Moki  ham  asli  robot  ekanini 
unutib qo‘ydi. Ertasi kuni ko‘rsatgan buyuk xizmatlari uchun 

---

155
prezident Ahmad, Margol va Dordonni sayyoraning eng oliy 
mukofoti – «Salmir iftixori» ordeni bilan taqdirladi. Ularning 
sharafiga  juda  katta  tantana  tashkil  etildi.  Shundan  so‘ng 
mehmonlar ketishga hozirlik ko‘rishdi. «Ko‘kkezar» sirti vaqt 
tuynugini hosil qiluvchi uskuna bilan jihozlandi. Margol, Ah-
mad va Moki «Ko‘kkezar»ga, miksliklar esa o‘z kemalariga 
minishar ekan, ular shu joyda xayrlashishdi. Ahmad xarita-
ning uch bo‘lagini Dordonga berarkan, «Barmog‘im haqida 
hech kimga gullab qo‘ymang», ‒ deb hazillashdi. Dordon 
esa  qat’iy  ohangda:  «Bu  sir  qolgan  xarita  bo‘laklari  kabi 
hech kimga oshkor qilinmaydi», ‒ deb javob berdi.
«Ko‘kkezar»  samoga  ko‘tarildi.  Endi Ahmadni  galakti-
kamizning uzoq burchagida joylashgan afsonaviy Yer say-
yorasi kutmoqda edi.