S. Mirzayev, O. Imomov, D. Inomjonov, I. Usmonaliyev, A. Najimov

III. Sport gigiyenasidan amaliy mashg’ulotlar.


14-AMALIY MASHG’ULOT
CHINIQTIRISH MUOLAJALARI NATIJALARINI BAHOLASH.
Ishning maqsadi: Nazariy bilimlarni mustahkamlash va chiniqtirish muolajalari natijalarini baholash usuli bilan tanishish.
Chiniqtirish muolajalari natijalarini baholash juda ko’p ko’rsatkichlar orqali amalga oshiriladi. To’g’ri amalga oshirilgan chiniqtirish muolajalari kishi o’zini yaxshi his qilishi, ish qobiliyatini oshishi, shamollash kasalliklariga uchramasligi, yaxshi uyqu, ishtaha va boshqalar orqali namoyon bo’ladi.
Chiniqtirish muolajalarining natijalarini baholashda ” Sovuq sinalma” metodikasi keng qo’llaniladi. Bu usulda organizmning moslashuv reaksiyasini, maxsus muhit sharoitlariga, jumladan havoning past haroratiga nisbatan moslashuvi tekshiriladi.
Bu sinalma M.E. Marshakning taklif qilgan metodikasi asosida olib boriladi. Ushbu metodikaga ko’ra tekshirilayotgan kishi yechingan holatda 20-30 minut davomida xona haroratiga moslashadi. Kuzatish uchun cheklangan terini ochiq (peshona) va yopiq (yelka, ko’krak) qismlari olinadi. Bu qismlarning teri harorati elektrotermometr yordamida o’lchanadi, so’ngra ularga ichiga maydalangan muz solingan bankacha qo’yiladi, 20-30 sekunddan so’ng bankacha olinadi va teri harorati yana o’lchanadi. Bu ishni har 1-2 minut-dan so’ng toki sovuq qo’zg’otuvchi hosil bo’lguncha takrorlanaveradi.
Terining haroratini o’lchash uchun har xil elektrotermometrlar qo’llaniladi. Hozirgi vaqtda TPEM-1 elektrotermometri qo’llanilmoqda. U +16º dan +42º gacha bo’lgan haro- ratni o’lchay oladi.
Sovuq qo’zg’alish hosil bo’lgandan, organizm sovuqni seza boshlagandan so’ng teri haroratini tiklanishi o’lchash orqali baholanadi. Bu sinalmadan so’ng teri harorati 20-25 minut davomida tiklanadi. Bunda 3 davrdan iborat o’zgarish vujudga keladi. Birinchi 2-4 minut sovutilgandan so’ng haroratni birdaniga ko’tarilishi kuzatiladi, so’ngra haroratni ko’tarilishi sekinlashadi, oxirgi davrda esa u juda sekinlik bilan tiklanadi. Organizm 5 mi- nut davomida tiklansa, organizning sovuqqa yaxshi moslashganidan dalolat beradi. 10 mi- nut davomida teri teri harorati tiklansa qoniqarli baholanadi. 15 minutdan ko’p vaqt davomida tiklansa chiniqish yetarli olib borilmaganligini ko’rsatadi.