Ўрта махсус, касб-ҳУНАР ТАЪЛИМИ МАРКАЗИ касб-ҳунар коллежларининг

Фаннинг бўлимлари ва мавзулар номи
Умумий юклама, соат
Умумий	Дарслар тури бўйича соатлар тақсимоти (аудитория юкламаси)						Мустакил иш
	жами	назарий	амалий	Лаборатория иши	семинар	Курс иши
1	Амалий машғулотларни олиб боришда техника хавфсизлиги қоидалари билан таништириш.	6	6	2	4
2	Қуйма олтш технологик жараёнининг умумий таснифи.	8	6	2	4				2
3	Қуйиш тизимлари.	8	6		6				2
4	Қуймакорлик технологияси.	10	6	2	4				4
5	Қолипларга суюқ металлни қуйиш, совитиш ва қолипдан қуймани ажратиш.	10	6	2	4				4
6	Қуймакорлик қотишмалари.	8	6		6				2
7	Кулранг чўянларининг синфланиши.	8	6	2	4				2
8	Қуймакорлик пўлатилари.	8	6		6				2
9	Мис қотишмаларининг қуймакорлик хоссалари.	8	6	2	4				2
10	Алюминий қотишмаларининг қуймалари.	10	6		6				4
11	Шахта ашёлари.	8	6		6				2
12	Қотоишмаларни эритишнинг умумий тавсифномаси.	8	6		6				2
13	Чўянни кокс-газ ва газ вагранкаларида	10	6	2	6				4
14	Чўянни ёй печида эритиш.	8	6		6				2
15	Кўп босқичли чўян эритиш.	8	6		6				2
16	Қолип аралашмаларининг хоссалари.	8	6		6				2
17	Боғловчилар.	8	6		6				2
18	Қолип ва ўзак аралашмалари.	8	6	2	6				2
19	Қолип ашёларини тайёрлаш.	8	6		6				2
20	Қолип ва ўзакларининг қуритилиши, хамда кимёвий қотиш.	8	6		6				2
21	Қуймадаги ликватция.	8	6	2	4				2
22	Қуймалардаги ички зўриқиш кучлари.	8	6	2	4				2
23	Қуймалар олишда фойдаланилган қотишмалар, уларга нисбатан қўйиладиган талаблар ва қуймаларнинг хоссаларини аниқлаш.	10	6		6				4
24	Болғаланувчи чўяндан қуймалар олиш.	10	6		6				4
25	Суюқланувчи моддалар ёрдамида тайёрланган қолипларда қуйма олиш.	10	6		6				4
26	Қуймаларда учрайдиган асосий нуқсонлар, уларнинг хосил бўлиш сабаблари ва уларни олдини олиш усуллари.	8	6		6				2
27	Магний қотишмаларидан қуймалар олишда қолип тайёрлаш ва қуйиш ҳусусиятлари.	8	6		6				2
28	Алюминий ва магний қотишмаларидан олинган қуймаларни термик ишлаш.	8	6		6				2
29	Қуймани қолипдан ажратиш ва уни тозалаш.	8	6		6				2
30	Мис қотишмаларни суюқлантириб олиш.	8	6		6				2
	Жами:	256	180	20	160				76

Фаннинг мақсади
1. Амалий машғулотларни олиб боришда техника хавфсизлиги қоидалари билан таништириш.
1. Техника хавфсизлиги қоидаларини тушунтириш.
2. Ёнғин хавфсизлиги қоидаларини ўрганиш.
3. Электр токидан сақланиш қонуни.
Ўқув устахоналарида ва иш жойларда мехнат хавфсизлиги иалаблари. Жарохатланиш сабалари. Жарохат турлари. Жарохатланишдан огохлантириш сабаблари. Электр хавфсизлиги асосий қоидалари. Ёнғин хавфсизлиги. Ўқув юрти хоналарида ёнғин сабаблари. Ёнғиндан огохлантириш тадбирлари. Электрасбоблари, электрпечлар ва электриситиш жихозларидан фойдаланиш қоидалари. Электр тармоғидан ўчириш.
2. Қуйма олиш технологик жараённинг умумий тавфсифи.
1. Техника хавфсизлиги.
2. Қуйма олиш технологияси.
3. Жараённинг умумий тавфсифи.
Қуйма материаллари хар ҳил материаллардан жумладан нометалл (тошли қуйма, пластмассали) тоза иеталлардан (тилла, кумуш,мис) олинади. Асосий қуйма материал ҳисобланган металл қотишмалар бир неча элементларни эритиб зарур кимёвий ҳоссага келтирилиб талаб қилинадиган хусусиятда ётказиб олинади. Қуймакорликнинг ишлаб чиқариш махсулоти қуймадир. Қуйилма олинса бу қуйма детал, агар қуйма деталга зарур механик ишлов берилса бу қуйма махсулотдир.
3. Қуйиш тизимлари.
1. Техника хавфсизлиги.
2. Қуйиш тизимининг турлари.
3. Қуйиш тизимининг асосий қисмлари.
Қуйиш тизимининг турлари: Қолиб бўшлиғининг суюқ металл билан тўлишини таминлашга хизмат қиладиган ариқча ва йўллар тизимга қуйиш тизими дейилади. Қуйиш тизимининг тўғри лойихалаштириши қуйма сифатининг гаровлардан биридир. Қуйиш тизимининг асосий қусмларига қуйидагилар киради: қуюқ металлни қабул қилишга хизмат қилувчи тизим чўмичи, кўндаланг қисм юзаси айлана, овал ёки бошқа шаклга эга бўлган тизим устуни. Бу устун суюқ металлни тизим чўмичдан тизимнинг бошқа қисмларига узатиб бериш учун хизмат қилади ва вертикал ўқига паралел ёки бурчак остида ўрнатилади.
4. Қуймакорлик технологияси.
1. Техника хавфсизлиги.
2. Қолип ва ўзукларни тайёрланиш технологияси.
3. Қўл остида қолип тайёрлаш.
Бир маротобали қуйма қолиплаш тайёрлаш жараёнини қолиалаш дейилади. Бу жараён жуда мураккаб бўлиб қуйманинг сифатини белгилаб борувчи асосий босқич хисобланади. Қолиплашда қуйидаги технологик амаллар бажарилади: Аралашмани зичлаш, бунда моделнинг қолипдаги аниқ шакли ҳосл бўлиши, унга маьлум бир мустахкамлик берилиши, газ ўтказувчанлик ва бошқа хоссалар ҳосил қилиниши таминланади. Қолипда хосил бўладиган газларни чиқиб кетишини таминловчи каналларини ўрнатиш.
5. Қолипларга суюқ металлни қуйиш, совитиш ва қолипдан куймани ажратиш.
1. Техника хавфсизлиги.
2. Қолипларга суюқ қотишмани қуйиш.
3. Қолиадан қуймани ажратиш.
Йиғилган ва махкамланган қолипга суюқ металл горизантал, вертикал ёки огган холатга қўйилади. Механизациялаш қуймакорлик цехларида қолипга суюқ металл конвеерларда асосан горизонтал холатда қўйилади. Қолипга суюқ металл чўмич орқали, қуйманинг оғирлигига қараб кулда ёки кранда қўйилади. Металл листдан тайёрланган чўмичнинг ишчи юзаси оловбардош ғишт билан футеровка қилинади. Майда чўмичлар оловбардош лойлар билан шуволади.
6. Қуймакор қотишмалар.
1. Техника хавфсизлиги.
2. Қуймакор назарияси асослари.
3. бирламчи кристалнинг ўсиши.
Қолипда қотишманинг кристалланиши. Қолипга қўйилган металл иссиқлигини қолипга узатади ва совиш жараёнида кристалланиш бошланади. Кристалланиш – бу суюқ ёки газсимон холатдан қаттиқ ўтиш ёки бир бир фазадан иккинчи фазага ўтишдаги қотишманинг совиши. Кристаллнинг суюқ ёки газсимон холатдан қаттиқ холатга ўтишини бирламчи кристалланиш деб аталади. Агар қотишма совиши давом этса, кристалларнинг асосида кристалл ўсиб чиқиши мумкин. Бирламчи кристаллнинг шакли ва ички тузилиши совиш тезлигигга, қаттиқ ва суюқ фазалар ўртасидаги сирт таранглигига хамда қотишманигхажм бирлигидаги кристалл асослариниг фаол қисмининг миқдорига боғлиқ.
7. Кулранг чўянларнинг синфланиши (классификатцияси).
1. Техника хавфсизлиги.
2. Кулранг чўянларнинг синфланиши (классификатцияси).
3. Кулранг чўяндан олинадиган қуйилмалар.
Асосий металл массасига кўра кулранг чўяндан олинган кўмирлар тўрт турга бўлинади: Перлит-сименттитли чўян перлитдан, эркин симентидан ва пластинкасимон графитдан иборат. – Перлитли кулранг чўян перлит ва пластинкасимон графитдан иборат. – Перлит-ферлитли кулранг чўян перлит, феррит ва пластинкасимон графитдан иборат- Ферритли кулранг чўян феррит ва пластинкасимон графитдан иборат.