Rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi samarqand temir yo

Kriptografiyaning  vazifasi  xabarlarning  maxfiyligini  va  haqiqiy-ligini 
ta‘minlashdan iborat.  
Kriptotahlilning  vazifasi  esa  kriptograflar  tomonidan  ishlab  chiqilgan 
himoya tizimini ochishdan iborat.  
Hozirgi kunda kriptotizimni ikki sinfga ajratish mumkin:  
• simmetriyali bir kalitlilik (maxfiy kalitli);   
• nosimmetriyali ikki kalitlilik (ochiq kalitli).  
Simmetriyali tizimlarda quyidagi ikkita muammo mavjud:  
1.Axborot almashuvida ishtirok etuvchilar qanday yo‗l bilan maxfiy kalitni 
bir-birlariga uzatishlari mumkin?  
1 Jo‗natilgan xabarning haqiqiyligini  qanday aniqlasa bo‗ladi?  
Ushbu muammolarning yechimi ochiq kalitli tizimlarda o‗z aksini topdi.  
Ochiq  kalitli  nosimmetriyali  tizimda  ikkita  kalit  qo‗llaniladi.  Biridan 
ikkinchisini hisoblash usullari bilan aniqlab bo‗lmaydi.  
Birinchi kalit axborot jo‗natuvchi tomonidan shifrlashda ishlatilsa, ikkinchisi 
axborotni  qabul  qiluvchi  tomonidan  axborotni  tiklashda  qo‗llaniladi  va  u  sir 
saqlanishi lozim.  
       Ushbu usul bilan axborotning maxfiyligini ta‘minlash mumkin. Agar birinchi 
kalit  sirli  bo‗lsa,  u  holda  uni  elektron  imzo  sifatida  qo‗llash  mumkin  va  bu  usul 
bilan  axborotni  autentifikatsiyalash,  ya‘ni  axborotning  yaxlitligini  ta‘minlash 
imkoni paydo bo‗ladi.  
Axborotni  autentifikatsiyalashdan  tashqari  quyidagi  masalalarni  yechish 
mumkin:  
• foydalanuvchini  autentifikatsiyalash,  ya‘ni  kompyuter  tizimi  zahiralariga 
kirmoqchi bo‗lgan foydalanuvchini aniqlash:  
• tarmoq  abonentlari  aloqasini  o‗rnatish  jarayonida  ularni  o‗zaro 
autentnfikatsiyalash.  
Hozirgi  kunda  himoyalanishi  zarur  bo‗lgan  yo‗nalishlardan  biri  bu  elektron 
to‗lov tizimlari va Internet yordamida amalga oshiriladigan elektron savdolardir.  
Kriptografiya  –  ma‘lumotlarni  o‗zgartirish  usullarining  to‗plami  bo‗lib, 
ma‘lumotlarni  himoyalash  bo‗yicha  quyidagi  ikkita  asosiy  muammolarni  hal 
qilishga yo‗naltirilgan: maxfiylik va yaxlitlilik.  
Maxfiylik  orqali  yovuz  niyatli  shaxslardan  axborotni  yashirish  tushunilsa, 
yaxlitlilik  esa  yovuz  niyatli  shaxslar  tomonidan  axborotni  o‗zgartira  olmaslik 
haqida dalolat beradi.  
Kriptografiya tizimini sxematik ravishda quyidagicha tasvirlash mumkin:  

---

 
 
 
 
Bu  yerla  kalit  qandaydir  himoyalangan  kanal  orqali  jo‗natiladi  (chizmada 
punktir  chiziqlar  bilan  tasvirlangan).  Umuman  olganda,  ushbu  mexanizm 
simmetriyali bir kalitlik tizimiga taalluqlidir.  
Nosimmetriyali  ikki  kalitlik  kriptografiya  tizimini  sxematik  ravishda 
quyidagicha tasvirlash mumkin:  
 
 
Bu  holda  himoyalangan  kanal  bo‗yicha  ochiq  kalit  jo‗natilib,  maxfiy  kalit 
jo‗natilmaydi.  
Yovuz  niyatli  shaxslar  o‗z  maqsadlariga  erisha  olmasa  va  kriptotahlilchilar 
kalitni  bilmasdan  turib,  shifrlangan  axborotni  tiklay  olmasa,  u  holda  kriptotizim