Review of law sciences 7

Ключевые
слова:
государство
общественные
объединения
сотрудничество
,
,
,
конституционные и правовые механизмы правовая практика
,
.
Annotation: in this article the constitutional-legal mechanisms of cooperation between the state and
public associations have been analised. On the basis of the legal practice of Uzbekistan, there are thoughts
about the existing constitutional-legal norms and their practical importance.
Keywords: state, public associations, cooperation, constitutional and legal mechanisms, legal
practice.
Ўзбекистонда давлат ва жамоат бирлашмалари ҳамкорлигининг ҳуқуқий асослари
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституциясида муста ҳкамлаб
қўйилган
Бу мазкур
.
масалага Ўзбекистонда энг муҳим ҳуқуқий муносабатлардан бири сифатида жиддий эътибор
қаратилишининг ёрқин намунасидир.
Жамоат бирлашмалари фаолияти Конституциянинг ало ҳида бобида муфассал акс
эттирилиб уларнинг тушунчаси турлари ва шакллари ташкил этиш тартиби фаолиятининг
,
,
,
,
асосий йўналишлари ва бошқа муҳим масалалар тартибга солинган
Унинг ало
.
ҳида
моддасида эса, давлатнинг жамоат бирлашмалари билан ўзаро муносабатлари уларнинг бир
,
-
бири олдидаги масъулияти давлат ва жамоат бирлашмалари ўртасидаги муносабатларнинг
,
чегаралари
ҳақидаги
сиёсий
ва
ҳуқуқий
жиҳатдан
муҳим
аҳамиятга
эга
бўлган
конституциявий қоидалар баён этилган.
Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 58 -моддасида «Давлат жамоат
бирлашмаларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига риоя этилишини таъминлайди,
уларга ижтимоий ҳаётда иштирок этиш учун тенг ҳуқуқий имкониятлар яратиб бер ади.
Давлат
органлари
ва
мансабдор
шахсларнинг
жамоат
бирлашмалари
фаолиятига
аралашишига
шунингдек жамоат бирлашмаларининг давлат органлари ва мансабдор
,
шахслар фаолиятига аралашишига йўл қўйилмайди» [1],
.
деб белгиланган
Ушбу
конституциявий
норманинг
иж тимоий-сиёсий
аҳамияти
юқори
бўлиб,
мамлакатимизда давлат ва жамият муносабатларининг ўзаро ҳурмат ва масъулият каби
демократик
мезонларга
асосланганлигини
кўрсатиб
беради
Давлатнинг
жамоат
.
бирлашмалари олдидаги масъулияти ва қонунчиликда белгиланган мажбуриятлари ҳамда
уларнинг фаолияти учун тенг имкониятлар яратиб берилиши умуман олганда давлат ва
жамоат ташкилотларининг ҳамкорлиги ва бир-бирига таъсир этиш механизмларига куч
берадиган асос ҳисобланади.

---

Юридик фанлар ахборотномаси Вестник юридических наук
/
/ Review of law sciences
42
Мазкур қоидалар туб моҳиятига кўра
жамоат бирлашм
,
аларининг ҳуқуқларини
Конституция даражасида кафолатлаш билан бирга
инсон
,
ҳуқуқ ва эркинликларини
таъминлаш каби энг эзгу мақсадга йўналтирилган
Шу жи
.
ҳатдан мазкур нормани
умумэътироф этилган халқаро мезонлар асосида шакллантирилганини алоҳида қайд этиш
ўринли Хусусан ушбу конституциявий
.
,
қоидада давлат томонидан жамоат бирлашмаларига
шарт-шароит яратиб беришдек жиддий талаблар ўз аксини топган.
Бундай талаблар Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси (20-модда), Иқтисодий,
ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт (8-модда), Фуқаролик ва сиёсий
ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт (22-модда
Инсон
),
ҳуқуқ ва асосий эркинликлари
тўғрисидаги МДҲ Конвенцияси (12-модда
ва бош
)
қа халқаро ҳужжатларда белгиланган.
Хусусан, Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси, ҳар бир инсоннинг тинч йиғинлар
ўтказиш ва уюшмалар тузиш ҳуқуқига эгалигини; ҳеч ким бирор-бир уюшмага киришга
мажбур қилиниши мумкин эмаслигини белгилайди (20-модда
Шунингдек
).
, Фуқаролик ва
сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пактнинг 22-моддасида «Ҳар бир инсон бошқалар билан
ассоциациялар тузиш
жумладан
касаба уюшмалар ташкил этиш эркинлигига ва ўз
,
,
манфаатларини ҳимоя қилиш учун шундай уюшмаларга кириш ҳуқуқига эга лиги
»
қайд
этилган.
Давлат мазкур соҳадаги конституциявий мажбуриятларини қуйидаги ҳуқуқий шакллар
орқали амалга оширади:
Биринчи
– мазкур соҳадаги норматив-ҳуқуқий базани шакллантиради,
жамоат
бирлашмаларининг
ҳуқуқ
ва
қонуний
манфаатларининг
ҳимояланишини
таъминлайди ҳамда бу соҳадаги қонун ҳужжатларига риоя этишнинг самарали тизимини
яратади.
Бу вазифалар айрим соҳавий қонунларда янада мукаммал ёритилган
Жумладан
.
,
«Нодавлат нотижорат ташкилотлари тў ғрисида ги Ўзбекистон Республикаси
»
Қонунининг 7-
моддасида нодавлат нотижорат ташкилоти қуйидаги ҳуқуқлар берилган ўз аъзолари ва
:
қатнашчиларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ифодалаш ҳамда ҳимоя қилиш;
ижтимоий ҳаётнинг турли масалаларига доир ташаббуслар билан чиқиш давлат
,
ҳокимияти
ва бошқарув органларига таклифлар киритиш давлат
;
ҳокимияти ва бошқарув органларининг
қарорларини ишлаб чиқишда қонун ҳужжатларида назарда тутилган тартибда иштирок этиш;
ўз фаолияти тўғрисида ахборот тарқатиш уставда белгиланган вазифаларни бажариш учун
;
тадбиркорлик тузилмаларини ташкил этиш
ўз рамзий белгиларини таъсис этиш
ўз
;
;
фаолиятига тааллуқли масалалар юзасидан йиғилишлар конференциялар ўтказиш
,
; қонун
ҳужжатларига мувофиқ ваколатхоналар очиш ва филиаллар ташкил этиш» [2].
Ушбу Қонуннинг ўзида юқоридаги нормаларни амалга ошириш механизмлари ҳам ўз
ифодасини топган
Хусусан
унинг
.
,
4 -моддасига асосан, «Давлат нодавлат нотижорат
ташкилотларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига риоя этилишини таъминлайди,
уларга ижтимоий ҳаётда иштирок этиш учун тенг ҳуқуқий имкониятлар яратиб беради.
Нодавлат нотижорат ташкилотларининг ало ҳида ижтимоий фойдали дастурларига давлат
кўмак кўрсатиши мумкин».
Давлат қонун ҳужжатларига мувофиқ, жамоат бирлашмаларига муайян имтиёзлар
бериш уларни моддий жи
,
ҳатдан қўллаб-қувватлаш фаолият юритишлари учун шароитлар
,
яратиб бериш уларни
,
ҳар хил ноқонуний назорат ёки тазйиқ ўтказиш ҳаракатларидан ҳимоя
қилиш орқали уларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига риоя этилишини таъминлайди.
Масалан
Ўзбекистон Республикасида жамоат бирлашмалари тў
, «
ғрисида ги
»
Қонуннинг
5-моддасида қайд этилишича
д
, « авлат ёшлар ва болалар ташкилотларига моддий ва
маънавий
мадад
беради
уларга
нисбатан
имтиёзли
соли
,
қ
сиёсати
ўтказилишини
таъминлайди
болалар
ташкилотларига
мактаб
мактабдан
таш
,
,
,
қари
муассасалар
биноларидан клублардан маданият саройлари спорт иншоотлари ва бош
,
,
,
қа иншоотлардан
бепул ёки имтиёзли шартлар билан фойдаланиш ҳуқуқини беради» [3].

---

Юридик фанлар ахборотномаси Вестник юридических наук
/
/ Review of law sciences
43