Режа: Аудитнинг турлари: операцион аудит, мувофиқлилик (мослик) аудити ва молиявий ҳисобот аудити

Молиявий ҳисобот аудити - ҳисоб ва ҳисоботда қайд этилган маълумот белгиланган мезонларга мувофиқлигини текшириш учун амалга оширилади. Одатда, бухгалтерия ҳисобининг умумқабул қилинган тамойиллари ва қоидалари мажмуи мезонлар бўлиб ҳисобланади.
Молиявий ҳисобот аудити–бу аудитнинг асосий тури бўлиб, молиявий ҳисобот белгиланган мезонлар асосида тайёрланганлигини аниқлайди. Белгиланган мезонлар бу асосан умумий қабул қилинган бухгалтерия принципларидир. Молиявий ҳисобот таркибига: 1-шакл «Бухгалтерия баланси», 2-шакл «Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот», 3-шакл «Асосий воситалар ҳаракати тўғрисидаги ҳисобот», 4-шакл «Пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот», 5-шакл «Хусусий капитал тўғрисидаги ҳисобот», 2а-шакл «Дебитор ва кредитор қарздорлик ҳақида маълумотнома» ва шу ҳисоботларга тааллуқли бўлган тушунтиришлар киради.
Молиявий ҳисобот аудити натижаларидан ҳар-хил гуруҳлар, турли мақсадлар учун фойдаланади. Албатта, ҳар бир фойдаланувчи ўзи аудит ўтказганидан кўра иқтисодий самарадорлик нуқтаи назаридан битта аудитор ҳамма учун хулоса тайёрлаб берганлиги маъқул. Агар фойдаланувчини умумий аудит натижалари қониқтирмаса, у қўшимча маълумотлар олиши мумкин. Масалан, корхонага ссуда бериш-бермаслик масаласини ҳал қилиш учун банкка умумий аудит натижалари етарли бўлса, иккита корхонанинг қўшилиши масаласини ҳал қилиш учун кенгроқ маълумотлар зарур бўлади. Бундай ҳолларда хўжалик субъектлари қўшимча аудит ўтказиш учун ташқи аудиторлар хизматидан фойдаланишлари мумкин.
Проф. Ҳ. Мусаевнинг фикрича, Молиявий аудит хўжалик юритувчи субъектларнинг молиявий кўрсаткичларини текширишга қаратилган. Бундай аудит кўпгина ҳолларда таъсисчилар, инвесторлар ва бошқа ташқи манфаатдорларнинг буюртмалари асосида ўтказилади. Молиявий аудитнинг асосий мақсади молиявий натижаларнинг ҳаққоний, асосли эканлиги, молиявий ҳисоботнинг тўғри тузилганлигига баҳо беришдан иборат


2. Мажбурий ёки ташаббус (ихтиёрий) тарзидаги аудитларни ўтказиш тартиблари.
Аудиторлик тўғрисидаги Қонуннинг 30-моддасига кўра, «Аудиторлик текшируви молиявий ҳисобот ва бошқа молиявий ахборот тўғрилиги ва қонун ҳужжатларига мослигини аниқлаш мақсадида хўжалик юритувчи субъектнинг молиявий ҳисоботини ҳамда у билан боғлиқ молиявий ахборотни аудиторлик ташкилотлари томонидан текширишдир. Аудиторлик текшируви мажбурий ва ташаббус тарзида Аудиторлик фаолияти тўғрисидаги қонунинг 35-моддасига ва 36-моддаларига мувофиқ ўтказилади».