Referat mavzu: «jahon xo’jaligida rivojlanayotgan mamlakatlar integratsiyalashuvining asosiy jihatlari va muammolari» «Туризм

Namuna:
I Bob: Markaziy Osiyo mintaqasida transport-kommunikasiya loyihalarining amalga oshirilishi

1. 
   Zamonaviy jahon iqtisodiyotida transport-kommunikasiyalari ahamiyatining nazariy-metodologik asoslari
   

Har qanday mamlakatning iqtisodiyoti transport- komunikasiyalarsiz rivojlana olmaydi. Transport-kommunikasiyalari mamlakatlar iqtisodiyotida muhim ahamiyat kasb etadi hamda iqtisodiyotning asosiy tarkibiy qismini tashkil etadi. Bundan tashqari, transport- kommunikasiyalari mamlakatlar iqtisidiyotining barqaror o‘sishini ta’minlaydi.

1. – rasm: Iqtisodiyot tarkibi
Manba: “Transport, yego znacheniye v jizni obщyestva i ekonomike stranы” Smorodinseva Ye.Ye.- Yekaterinburg; UrGUPS, 2012. – 209 s.

Iqtisodiyotda sanoat, qishloq xo‘jaligi, savdo va qurilish sohalarining rivojlanishi hamda faoliyat olib borishi bevosita transport va aloqa sohasi bilan bog‘liq. Bundan tashqari, transport va aloqa sohasi mamlakatlarning tashqi iqtisodiy faoliyatida (ayniqsa eksport-import jarayonlarida) ham muhim o‘rinni egallaydi. Transport va aloqa tizimining yana eng muhim vazifalaridan biri – bu mahsulot va tovarlar mobilligini ta’minlash hamda iste’molchilar ehtiyojlarini qondirishdan iborat.

Transport va aloqa sohasining iqtisodiyotdagi ahamiyatini baholashda olimlar o‘z qarash hamda fikrlarini berib kelishmoqda. Mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishiga tarixan e’tibor beradigan bo‘lsak, muhim savdo yo‘llari, geografik jihatdan qulay hududlarda joylashgan hamda dengiz yo‘llariga chiqish imkoniyati bo‘lgan davlvtlar barqaror rivojlangan. Transport sohasining iqtisodiyotdagi ahamiyatiga XVIII asrdan boshlab A. Smitt alohida e’tibor bergan.
A. Smitt nazariyasiga ko‘ra, transport sohasi qiymat yaratishda, yaratilgan qiymatdan foydalanishda emas, eng samarali hisoblanadi. Bundan tashqari, A. Smitt ta’kidlashicha iqtisodiyot mehnat taqsimoti natijasida mahalliy iste’mol hajmidan ko‘proq mahsulot ishlab chiqaradi va bu, o‘z navbatida, kengroq bozorni talab qiladi.
Aynan mana shu bosqichda, suv transporti roli oshadi. Har qanday sanoat sohasi uchun yer transportidan ko‘ra suv transporti kengroq bozorga chiqish imkoniyatini beradi. ⁵
Bundan tashqari, XIX asrda J.G. Kol Rossiya misolida notekis taqsimlangan resurslardan iqtisodiyotda unumli foydalanish orqali mamlakatning hududiy rivojlanishini tahlil qilgan bo‘lsa, E.G. Ravnshtayn esa Britiniya ichki migrasiyasi misolida barqaror transport tizimi joriy qilish to‘g‘risida takliflar ishlab chiqqan. Transport sohasining iqtisodiyotdagi ahamiyatini tahlil qilishga bo‘lgan ilk izlanishlar ham bu soha qanchalik iqtisodiy o‘sishga erishishda muhim ahamiyat kasb etishini isbotlab beradi.
Bundan tashqari, barqaror rivojlanish nazariyasiga ko‘ra transport sohasi mamlakatning iqtisodiy hamda ijtimoiy jihatdan birdek rivojlanishini balanslashtirishda muhim rol o‘ynaydi (2. – rasm).