Referat mavzu: Dj. Uotsonning bixevioristik nazariyasi toshkent 2022

O ‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
,, AL- BUKHARI UNIVERSITY’’
OLIY TA’LIM MUASSASASI
PEDAGOGIKA VA PSIXOLOGIYA
fakulteti talabasi
Erdonova Nilufar Najimovna
REFERAT
Mavzu: Dj.Uotsonning bixevioristik nazariyasi

TOSHKENT 2022


Dj.Uotsonning bixevioristik nazariyasi


B ixeviorizmning asoschisi DJ.Uotson (1878—1938) psixologiya fanining bosh vazifasi xulqni tadqiq etishdan iborat deb tushunadi. U psixik hodisalardan mutlaqo voz kechib, xulqni ikki shaklga, ya’ni ichki va tashqiga ajratadi, ular o‘zaro javoblar stimuli bilan uzviy bogliq ekanligini ta’kidlab oladi. Bixeviorizm uchun «xulq» asosiy tushunchaga aylanib, uning psixikasi bilan aloqasi chetlab olilgandir. Uotson «Bolani psixologik tarbiyalash» asarida bolani ruhan va jismonan soglom qilib tarbiyalash uchun nimalarga e’tibor qaratish zarurligi haqida to‘xtalib oldi. Qat’iy kun tartibiga rioya qilish, turli stimullarning ta’siridan himoya qiladigan bolaning maxsus xonasi mavjudligi, bolaga nisbatan muhabbat va g'amxollik kolsatishda me’yor bolishi zarurligini ta’kidladi. Uotson insonlarni tarbiyalashda muhitning ustuvor rolini ta’kidladi. Uning ta’kidlashicha, soglom bolalar to'plamidan muhitning ta’sirida kimni bo'lsa-da tarbiyalash m um kin: yoki bir xil xulq-alvorli bolalar qilib tarbiyalash m u m k in , yoki har xil sohadagi insonlarni - vrach, soiuvchi. yoki o'g'ri qilib tarbiyalash mumkin. Klassik bixeviorizmning asosiy g'ovasi quyidagilardan iboral: bola psixikasining rivojlanishi asosan atrof-muhitga bog'liq. Bola taraqqiyotini o 'rganishga b a g 'ish lan g an tad q iq o tlard a stim ullar va ular aso sida p aydo b o 'la d ig a n rcaksiy ala r o ‘rta sid a b o g l a n i s h hosil b o lish ig a , o ‘rganishga im k o n beradigan yoki unga to'sqinlik q i l a d i g a n s h a r o i t l a r n i o ‘rg a n i s h g a e ’ti b o r qara til di . M u h i t b o l a ­ ni o ‘rab tu r u v c h i te varak-atr of, a n iq hayotiy v aziv a tla rd an iborat sharoit sifatida qaraldi; vaziyat turli stimullar to'plamidan iborat bolib, ular o‘z navbatida qo'zg'atuvchilar zanjirig a bo'linadi. Tashqi muhit ta’sirlari b ol a x u l q - a t v o r i m a z m u n i n i va u n i n g rivojlanish xarakterini belgilaydi. S h u n g a q a r a m asdan , ba’zi bixcviorist lar, jumladan E .Torndayk, E.Tolmen. K.Xall, D.Xebb kabilar xulq motivatsiyasiga m u a y y a n d a r a j a d a e ’t i b o r qilg an la r. Ular o‘z larining izla n i s h l a r i d a x u lq m o t i v a t s i y a s i n i n g «quyi darajalari»ni o'rganib, kalamushlarda tajriba ishlarini olib borib, jonivorda ochlik, tashnalik va ularning turlicha darajalarini reaksiya tezligiga nisbatan n am oyon bo'lish xususiyati, h ar xil sharoitda motivatsiyaning kuchi to‘g‘risida muayyan qonuniyatlar ochishga intilganlar. Hozirgi zamon bixevioristlari stimulni tashqi qo‘zg‘atuvchi sifatida talqin qiladilar va organizmning ichki energiyasini faollashtiruvchi deb hisoblaydilar. Neobixevioristik nazariyalar yangi qo‘zg‘atuvchilar paydo boli shiga asoslangan bo£lib, ular insonning organik ehtiyojlarini qoniqtirish bilan stimul natijasining uyg‘unlashuvi tariqasida tahlil etiladi. Ularning ta’kidlashiga kola, ikkilamchi qo‘zg‘ovchilar organik qo‘zg‘atuvchilarning go‘yoki qobiglga o‘xshaydi, xolos. Vilyam Makdugall (1871—938) motivatsiyaning irsiy (tabiatdan beriladigan) xususiyatga ega degan holatni asoslash uchun tug‘ma instinktlar masalalari bilan mazkur voqelikni boglab tushuntirishga harakat qilgan.
Uning fikricha, tug‘ma instinktlar ham insonlarga, ham hayvonlarga bir tekis taalluqli bolib, ular odamlarning motivida oldin 14 ta, keyinchalik esa 18 tagacha «asosiy instinktlar» sifatida hukm surishi mumkin.