Развитие идеи гражданского общества в истории социально-философской мысли

Аристотел (Арасту) – (м.а. 384–322) қадимги юнон файласуфи, А.Македонский тарбиячиси, «Сиёсат», «Етика», «Риторика» каби асарлар муаллифи. У кишиларни 3 табақага ажратади:

а) энг бой табақа; б) Ўртача бой табақа; в) энг камбағал табақа.

Шунга кўра одамларнинг ахлоқий фазилатларини 3 турга ажратади. Булардан энг бой ва ўрта табақа энг гўзал фазилатларга эга, камбағал кишиларда ахлоқий фазилатлар йўқ, дейди у.

Давлат – қулдорлар синфининг ўрта табақасида бўлиши лозим. У давлат бошқарувини уч туркумга ажратади:

а) Монархия, акси – тирания; б) Аристократия, акси – олигархия;

с) Полития, акси - демократия.

ТАБИИЙ-ҲУҚУҚИЙ ДАВР

Бу давр Ф. Бэкон, Г. Гроция, Т. Гоббс, Дж. Локка, Д. Юма, Б. Спинозы, Ж. Ж. Руссо, Ш. Монтескье ва бошқа кўплаб мутафаккирлар номи билан боғлиқки, вужудга келаётган буржуа демократияси даврида абсалют монархияга қарши жамият эҳтиёжини ифода қилади.
Ф. Бэкон
Т. Гоббс
Г. Гроция
Ш. Монтескье
МАЗКУР ҒОЯЛАРДА ИНСОН ЭРКИ, ҚАДР-ҚИММАТИ, ХЎЖАЛИК МУСТАҚИЛЛИГИ, ХУСУСИЙ МУЛК ДАХЛСИЗЛИГИ ФУҚАРОЛАРНИНГ ҲУҚУҚИ ЭКАНЛИГИ
ТАЪКИДЛАНАДИ
ФУҚАРОВИЙ ЖАМИЯТНИНГ ШАКЛЛАНИШИ
БУРЖУА ДАВЛАТИНИНГ ШАКЛЛАНИШИ
Гоббс -Давлат, фуқаролик жамияти ва фуқаровий шахс тушунчалари ўртасига тенглик белгисини қўяди. Бироқ, айни вақтда, у агар давлат фуқаро бўлса, бу ҳар қандай фуқаро давлат ҳисобланишини англатмаслигини қайд этади. Муайян хўжалик, савдо ва тижорат ишларини олиб бориш учун аъзолари ўзини ҳамжамият (давлат) хоҳиш-иродасига тўла бўйсундирмаган бирлашмалар, компаниялар, яъни «фуқаровий шахслар» ташкил этилиши мумкин.
Фуқароларнинг конституцион ҳуқуқларини ҳимоя қилиш
Иқтисодий ҳуқуқларини ҳимоя қилиш
Давлат функцияси
Дж. Локк ҳокимиятлар бўлинишида қонун чиқарувчи ҳокимият парламентга қарашли бўлган конституцион монархияга интилади .

• Турли буржуа эркинликлар; сўз, матбуот, эътиқод, хусусий мулкни қоунчилик асосида кафолатлаш.