Jah o n s iv iliz a ts iy a la r i ta r ix i
o‘zgaradi. Tushkunlik sharoitlarida iste’mol sektorining hissasi-oraliqda-
gi ulushlar (xom ashyo, buyumlar, yoqilg‘i, energiya), harbiy, investitsi-
ya va intellektual sektorlar qoplash (am ortizatsiya) va ja m g ‘arm alam ing
qisqarishi hisobidan o ‘sadi. Harbiy urushlar harbiy sektom ing ulushini
yanada ko‘paytirib yuborishi mumkin.
Iste’molni jonlanish fazasida texnologik bazani takror qurish inves-
titsiya va intellektual sektorlar ulushining k o ‘payishini talab qiladi. Bu
ishlab chiqarish o ‘sishining boshlanishi bilan yengillashadi. Tushkunlik
sharoitida qo ‘shim cha m ahsulot ulushi pasayadi. Shaxsiy darom adlar za-
ruriy m ahsulotning to ‘la kattaligini aks ettirm aydi. Asosiy ja m g ‘armalar-
ning (qaysiki, sezilarli qismi chiqib ketadi) ko ‘chirilgan qiymati am orti-
zatsiyada o ‘z ifodasini topadi. Keyingi fazada takror ishlab chiqarishning
samaradoriigini oshishi orqasidan qo ‘shim cha m ahsulotning normasi
o ‘sadi. Bu ja m g ‘arm a fondini k o ‘paytirib, bir vaqtning o ‘zida yangi tex-
nologiya bazasida ishlab chiqarish v a m ahsulotni yangilashga imkon be
radi. Investitsiya kom pleksining ulushi ham tegishli o ‘sadi.
Har bir sivilizatsiya ishlab chiqarish m unosabatlari tizim iga - (mulk-
chilik) o ‘zlashtirishning shakllariga taqsim ot, ayirboshlashga sifat o ‘zga-
rishlarini kiritadi. Bu o ‘zgarishlar o 'zining birinchi manbasi - insonga
ega. Ishlab chiqarishning m a’lum texnologik, tashkiliy shart-sharoitlarida
optimal m anfaat, m otivatsiya m exanizmini yaratish zarur. N eolit sivili-
zatsiyasi uchun bir necha ishlab chiqarish vositalariga o ‘zlashtirishning
jam oa usuli m uqarrar edi. Bunda asosan bir tekisdagi taqsim ot, m ahsulot
alm ashuvining ilk k o ‘rinishi mavjud edi. Ammo o ‘shandayoq kamon, o ‘q,
nayza ovchining shaxsiy mulki edi. Oila, jam oalar o ‘rtasida ham m ulkiy
tengsizlik paydo boMa boshlagan edi. O 'zlashtirish va taqsim otning bir
tekisda teng taqsiin boMishi unum dor ishlaydigan oila, m ohir jangchining
qo‘shim cha topgan mahsuloti bilan rag‘batlantirishning y o ‘qligi jam iy at
taraqq iy o tig ato ‘siq boMdi.
Xususiy m ulkchilikning paydo boMishi, uning shakliga mos notekis
taqsimot va ayirboshlash progressiv omil edi. Iqtisodiy m unosabatlam ing
keyingi har bir shakli shu sivilizatsiya chegarasida bir qadam olg‘a tash-
lash edi. Industrial sivilizatsiyaning oxirida bevosita ishlab chiqaruvchi-
ning o ‘z mehnati natijalaridan begonalashuvi yuz berdi. Buning sababi,
davlat m onopolistik tazyiqining takror ishlab chiqarish jarayonida ijtimoiy
boylikni taqsim lash, takror taqsim lashga aralashuvi o ‘z apogeyi (cho‘qqi-
si)ga chiqdi. Bu esa insonning ishlab chiqarish texnologiyasi bazasining
Do'stlaringiz bilan baham: