R e s p u b L i k a s I k o n s t I t u t s I y a s I n I

Saylov o ‘tkazish muddati
b a ’zi m am lakatlarda o ‘z
Konstitutsiyalarida qat’iy
belgilab qo‘yilgan. Masalan,
K osta-R ika R espublikasi
K o n stitu tsiy a sig a k o ‘ra,
Prezid en t saylovi saylov
yilining fevral oyidagi birin­
chi yakshanba kuni o ‘tki-
zaladi. AQSH Konstitutsi­
yasiga ko‘ra, Prezident say­
lovi saylov yilining noyabr
oyida o'tk azilad i. Bunda
noyabr oyi birinchi dushan-
basidan keyingi birinchi se-
shanba kuni saylov kuni
deb belgilangan.

---

ko ‘ra, vakillik organlariga b o ‘ladigan saylov davriga to ‘g‘ri 
kelmaydi.
0 ‘zbekiston Respublikasi davlatchilik tarixidan munosib o ‘rin 
oladigan, milliy davlatchiligimizni rivojiga hissa qo‘shayotgan 
islohotlarimizning yana bir samarasi hisoblangan 2002-yil 27- 
yanvardagi referendum natijalari bevosita saylov institutiga muhim 
o‘zgartirishlar kiritish zaruriyatini belgilab berdi.
Prezident saylovlari 0 ‘zbekistonda bevosita demokratiya- 
ning asosiy shakllaridan biridir.
K onstitutsiyaviy aso slardan kelib chiqib, prezidentlik 
saylovining asosiy tashkiliy-huquqiy mexanizmlarini belgilash 
mumkin. Ularga quyidagilar kiradi:
1. M arkaziy saylov komissiyasi faoliyatining ta rtib va 
shakllanishi;
2. O krug saylov komissiyalari va saylov uchastkalarini 
shakllantirish;
3. Saylovchi fuqarolarning ro ‘yxatini tuzish;
4. N om zodlar k o ‘rsatishga siyosiy partiyalarga huquqiy 
ijozat berish;
5. Prezidentlikka nomzodlar ro ‘yxatini shakllantirish;
6. Saylov okruglari b o ‘yicha ovoz berish tartibi;
7. Ovozlarni sanash va ovoz berish yakunlarini chiqarish 
tartibi;
8. Saylov huquqi m e’yorlarining buzilishi ustidan sudga 
murojaat qilish.
Prezident saylovi bir-biriga zid bo‘lmagan umumdemokratik 
prinsiplar va aniq talablar asosida b o ‘lishi kerak. Prezident 
saylovi umumdemokratik prinsiplari Konstitutsiyaga asosla­
nadi, jahon mamlkatlarining tajribasi va o ‘z milliy tariximizga 
tayanadi. Prezident saylovining umumdemokratik prinsiplariga 
quyidagilar kiradi:
Birinchi prinsip: Prezident saylovining Konstitutsiyaga to ‘la 
muvofiq kelishi.
Ikkinchi prinsip: Prezident hokimiyatining qonuniyligi.
Uchinchi prinsip: Prezident saylovi tartibotlari va vazifa- 
larining huquqiy jihatdan ta ’minlanganligi.
T o‘rtinchi prinsip: Prezident saylovining demokratiyaviyligi, 
fuqarolarning va siyosiy partiyalarning teng huquqliligi.
Beshinchi prinsip: Prezident saylovining fuqarolik jamiyatiga 
xos b o ‘lgan barqarorlik, taraq q iy ot, qonuniylik, huquqiy 
ta rtib o t, inson h u qu qlarini him oya qilishni t a ’m inlashga 
yo‘naltirilganligi.
217

---

Oltinchi prinsip: Prezident saylovining xalqchilligi, barcha 
fuqarolar uchun tushunarli va qulay bo‘lishi.
Y ettinchi prinsip: Prezident saylovining uyushganligi, 
K onstitutsiyaviy, huquqiy, sud nazorati ostida b o iis h i va 
qonuniy boshqarilishiga erishish.
Sakkizinchi prinsip: Prezident saylovining tejamli va samarali 
boiishi.
T o‘qqizinchi prinsip: ovoz berish va saylanishning ziddiyat- 
larsiz, uning uchun yetarli b oig an natijalarini olishga kafolat 
yaratilishi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentini saylashda fuqarolar 
ixtiyoriy ravishda qatnashadilar. Saylovda qatnashmaganlik 
uchun fuqaroga nisbatan biror-bir m a’naviy yoki moddiy chora 
ko‘rish mumkin emas. Saylovlarda qatnashishning ixtiyoriyligi
- bu saylov huquqining muhim prinsiplari va erkin saylovlar- 
ning demokratik kafolatidir.
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentini saylashda fuqarolar 
yashirin ovoz beradilar. Bunda har bir fuqaro bitta ovozga ega 
b o iad i. Prezident saylovida ovoz berishlik fuqarolar tomonidan 
bevosita amalga oshiriladi. Ovoz berish jarayonida fuqarolar­
ning xohish-iroda bildirishlari ustidan nazorat etilishga yo‘1 
q o ‘yilmaydi.
Saylovchining o ‘z xohish-irodasini bevosita va erkin ifoda 
etishi ham saylov huquqining muhim prinsiplaridan b o iib , 
shaxs erkinligining yaqqol namoyon boiishidir.
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi, 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Markaziy saylov komissiyasi, okrug va uchastka 
saylov komissiyalari tomonidan o'tkaziladi. Saylov komissiya­
lari Prezident saylovini ochiqlik va oshkoralik prinsipi asosida 
o ‘tkazadilar.
P rezident saylovlarini o ‘tkazishda osh koralik prinsipi 
quyidagilarda namoyon bo iad i: