Qurilish materiallari korxonalar iqtisodiyoti

Joriy aktivlarning o'rtacha qiymati

Sotilgan mahsulotlardan olingan tushum «Moliyaviy natijalar to'g'risidagi hisobot»dan olinadi, aylanma mablag'lami o'rtacha qiymati buxgalteriya ma'lumotlariga asoslanib hisob-kitob yo'li bilan aniqlanadi. Aylanma mablag'lar to'g'risidagi buxgalteriya ma'lumotlari ikki shaklda bo'lishi mumkin: intervalli qatorlar va momentli (lahza) qatorlar.

Intervalli qatorlar — aylanma mablag'lar to'g'risidagi ma'lumotlar aniq davrlarda beriladi. Masalan, aylanma mablag'larni o'rtacha qiymati oylar bo'yicha beriladi: yanvar — 500 m.s, fevral — 550 m.s, mart — 540 m.s.

Shunday ma'lumotlar berilgan bo'lsa, aylanma mablag'laming chorakdagi o'rtacha qiymati oddiy o'rtacha arifmetik yo'l bilan aniqlanadi, ya'ni:

(500 + 550 + 540)/3= 1590/3=530 m.s.

Momentli (lahzalik) qatorlarda aylanma mablag'lar to'g'risidagi ma'lumotlar bu aniq davrlarning boshlanishiga keltirilishi mumkin. Masalan, 1 yanvarga — 500 m.s, 1 fevralga — 550 m.s, 1 martga — 560 m.s. va 1 aprelga — 580 m.s.

Shunday ma'lumotlar berilgan bo'lsa, aylanma mablag'laming birinchi chorakdagi o'rtacha qiymati xronologik yo'l bilan aniqlanadi, ya'ni:

⁵⁰⁰ «l ⁵⁸⁰

+ 550 + 560 +

9 9 1650 — = = 550 m.s.

4-1 3

Korxonalar faoliyatida mahsulotlarni ishlab chiqarish va ularni sotishga sarf qilingan vaqt o'zgarib turishi bilan aylanma mablag'larni har bir aylanishiga turlicha vaqt sarf qilinishi mumkin.

Agar korxonada yuqorida ko'rsatilgan ko'rsatkichlardan ikkinchisi to'g'risida ma'lumotlar bo'lsa, ya'ni, aylanma mablag'larni bir marta aylanishi uchun sarf qilgan o'rtacha kalendar kunlar ko'rsatkichi bo'lsa quyidagi yo'l bilan hisoblanadi:

MT

(O'O'K^O'KK,)- —

V

Bu yerda:

O'KKi va O'KKo - joriy va o'tgan davrlarda aylanma mablag'larni bir marta aylanishi uchun sarf qilingan o'rtacha kalendar kunlar;

MT — sotilgan mahsulotlardan olingan tushum.

V — tahlil qilinayotgan vaqt - kalendar kunlar.

Ko'rinib turibdiki, aylanma mablag'larni bir marta aylanishi uchun joriy va o'tgan davrlarda sarf qilingan o'rtacha kalendar kunlar sonining o'zgarishi bir kunda sotilgan mahsulotlar hajmiga ko'paytiriladi.

Agar korxonalarda yuqorida ko'rsatilgan ko'rsatkichlardan uchinchisi to'g'risida maTumotlar bo'lsa, ya'ni aylanma mablag'larni birkitish ko'rsatkichlari bo'lsa quyidagi yo'l bilan aniqlansa:

(BKi - BK₀)MT

Bu yerda:

BKi va BK₀ — joriy va o'tgan davrlarda aylanma mablag'larni birkitish ko'rsatkichlari, ya'ni sotilgan mahsulotlarning bir so'miga nisbatan aylanma mablag'lar sarfi.

Ko'rinib turibdiki, aylanma mablag'larni joriy va o'tgan davrlardagi ko'rsatkichlarni farqi sotilgan mahsulotlardan olingan tushumga ko'paytiriladi.

10.2. Mahsulotlar tannarxi va korxonalarning moliyaviy holati

Mahsulot tannarxi korxonalar faoliyatining asosiy sifat ko'rsatkichlaridan biridir. Korxonalarda o'tkazilayotgan barcha tadbirlar: texnikaviy, tashkiliy, ljtimoiy- iqtisodiy o'zgarishlarning hammasi korxona xarajatlariga, ishlab chiqarilayotgan mahsulotning tannarxiga ta'sir ko'rsatadi. Tannarxning o'zgarishi, albatta, korxonalarning moliyaviy holatiga ta' sir etadi.

Ma'lumki, xarajatlar tarkibi to'g'risidagi Nizomda korxona xarajatlari quyidagicha turkumlanadi:

1. 
   Ishlab chqarish tannarxiga kiritiladigan xarajatlar, shu jumladan:
   
   1. 
      .To'g'ri va egri moddiy xarajatlar.
      
   2. 
      .To'g'ri va egri mehnat xarajatlar.
      

v). Boshqa to' g'ri va egri xarajatlar.

2. 
   Ishlab chiqarish tannarxiga kiritilmaydigan davr xarajatlari:
   
   1. 
      .Mahsulotlarni sotish xarajatlari.
      
   2. 
      .Boshqaruv xarajatlari.
      

v). Boshqa operativ xarajatlar va zararlar.

3. 
   Korxonalarning moliyaviy faoliyati xarajatlari, shu jumladan:
   
   1. 
      .Foizlar bo'yicha xarajatlar.
      
   2. 
      .Xorijiy valutalar operatsiyalari bo'yicha salbiy kurs farqlari.
      

v). Moliyaviy faoliyat bo'yicha boshqa xarajatlar.

Tayanch iboralar

Korxonalarning joriy aktivlari moddiy - tovar zaxiralar, ular ishlab chiqarishning bir siklida foydalaniladi.

Aylanma mablag'laming aylanishi - yil, yarim yil, chorakda joriy aktivlarni qayta ishlab chiqarilish miqdori.

Mahsulotlar tannarxi - korxonalarda mahsulotlarni ishlab chiqarish va sotish uchun xarajatlar summasi.

Ishlab chiqarish tannarxi - mahsulot ishlab chiqarish uchun xarajatlar.

Davr xarajatlari - korxona foydasi hisobidan qoplanadigan qo'shimcha xarajatlar.


Masala

Qurilish tashkiloti tomonidan bir yil davomida 5 400 mln so’mlik ish bajarilgan. Korxonaning asosiy fondlari yil boshidagi qiymati 800 mln so’mni, yil oxiridagi qiymati – 900 mln so’mni tashkil qilgan.

Asosiy fondlar qaytimi va fondlar sig’imini aniqlang.