UMUMIY PEDAGOGIKA (PEDAGOGIK MAHORAT) MODULI BO’YICHA
O’QUV - USLUBIY MAJMUA
Jizzax – 2021
MUNDARIJA
I.
|
SILLABUS………………………………………………………………..
|
5
|
|
|
|
II.
|
ISHCHI DASTUR ………………………………………………………..
|
14
|
|
|
|
III.
|
MODULNI O’QITISHDA QO’LLANILADIGAN INTERFAOL METODLAR ………………………………………………………………
|
25
|
|
|
|
IV.
|
O”TILAYOTGAN FANNING ASOSIY NAZARIY MATERIALLARI…………………………………………………………..
|
33
|
|
|
|
V.
|
SEMINAR MASHG’ULOTLARI…………………....................................
|
163
|
|
|
|
VI.
|
KEYSLAR VA VAZIFALAR BANKI…………………………………………………..............................
|
219
|
|
|
|
VII.
|
MUSTAQIL TA’LIM MAVZULARI ……………….…………………….
|
247
|
|
|
|
VIII
|
GLOSSARIY……………………………………………………………...
|
250
|
|
|
|
IX
|
ADABIYOTLAR RO’YXATI……………………………………………..
|
270
|
|
|
|
1-Mavzu: Pedagogik fikr tarixi va maktab amaliyotida o’qituvchi mahorati masalalari
Reja:
Pedagogik faoliyat va uning o’ziga xos xususiyatlari.
O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonuni”da pedagogik faoliyatni tashkil etishga qo’yilgan talablar.
Pedagogik fikrlar taraqqiyotida o’qituvchi mahorati masalalari.
Adabiyotlar:
Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. Toshkent: Ma’naviyat, 2008.
Azizxo‘jaeva N.N. Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat. – Toshkent: Nizomiy nomidagi TDPU, 2006.
Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat. Darslik. N.T.Omonov, N.X.Xojaev, S.A.Madiyarova, Ye.I.Eshkulov. T.: “IQTISOD-MOLIYa”, 2009.
Xoliqov A. Pedagogik mahorat. – T.: IQTISOD-MOLIYa, 2011.
Hikmatnoma. //To‘plovchi N.Eshonqulov. Toshkent: Cho‘lpon, 1992.
6.Alex Moore Teaching and Learning: Pedagogy, Curriculum and Culture.. USA, 2012
“Pedagoglik kasbi va pedagogik faoliyat”ga doir blits-so’rov savollari
Pedagoglik kasbiga qanday talablar qo’yiladi?
Pedagogik jarayon deganda nimani tushunasiz?
Pedagoglik kasbi haqida Sharq mutafakkirlari qanday fikrlarni bayon etishgan?
Abu Ali ibn Sinoning mudarrislarga tavsiyalari?
Alisher Navoiy asarlarida mudarrislar faoliyati haqida?
O‘qituvchi o‘quvchilar bilan o‘zaro hamkorlik qilishi uchun nimalarga e’tibor berishi lozim?
Pedagogik faoliyat va uning o’ziga xos xususiyatlari
Pedagogik faoliyat bu mazmunini o’quvchilarni o’qitish, tarbiyalash, rivojlantirish tashkil qilgan faoliyatdir.
Shuni yodda tutish kerakki, pedagogik faoliyat bu bir tomonlama emas, balki ikkitomonlama (hamkorlikdagi) faoliyatdir. Unda ikkita faol tomon ishtirok etadi: o’qituvchi – o’quvchi. Maqsad – o’quvchi shaxsini rivojlantiriishdir.
Pedagogik faoliyatning maqsadi asrlar davomida yuksak ma’naviyatli shaxsni shakllantirishning umuminsoniy g’oyasi sifatida xizmat qilib kelayotgan tarbiyaviy ishni amalga oshirish bilan bog’liq. Pedagogik faoliyatning asosiy turlari sifatida tarbiyaviy ish va o’qitish aks etadi.
N.V.Kuzmina pedagogik faoliyatning o’zaro bir-biri bilan aloqador quyidagi uch tarkibiy qismini ajratib ko’rsatadi: konstruktiv, tashkilotchilikka doir va kommunikativ. Konstruktiv faoliyat mazmunli (o’quv materialini tanlash va tizimlashtirish, pedagogik jarayonni rejalashtirish va tashkil etish), konstruktiv operativ (o’zining va o’quvchilarning harakatlarini rejalashtirish); konstruktiv-moddiy (pedagogik jarayonning o’quv-moddiy bazasini loyihalash) jihatlarni o’zida aks ettiradi. Tashkilotchilik faoliyati – o’quvchilarni faoliyatning xilma-xil turlariga jalb etish. Kommunikativ faoliyat – pedagogning ta’lim oluvchilar, o’qituvchilar jamoasi, jamoatchilik, mahalla va ota-onalar bilan munosabatini yo’lga qo’yish.
Pedagogik faoliyatning o‘ziga xosligi quyidagilarda namoyon bo‘ladi.
Inson tabiatning jonsiz moddasi emas, balki o‘zining alohida xususiyatlari, ro‘y berayotgan voqealarni idrok qilishi va ularga o‘zicha baho beradigan, takrorlanmaydigan faol mavjudotdir. Psixologiyada ta’kidlanganidek, har bir shaxs takrorlanmasdir. U pedagogik jarayonning o‘z maqsadi, ishtiyoqi va shaxsiy xulqqa ega bo‘lgan ishtirokchisi hamdir.
Pedagog doimo o‘sib-o‘zgarib boradigan inson bilan ishlaydi. Ularga yondashishda bir xil qolip, shakllanib qolgan xatti-harakatlardan foydalanish mumkin emas. Bu esa pedagogdan doimo ijodiy izlanib turishni talab qiladi.
O‘quvchilarga pedagogdan tashqari, atrof-muhit, ota-ona, boshqa fan o‘qituvchilari, ommaviy axborot vositalari, ijtimoiy hayot ham ta’sir etadi. SHuning uchun ham pedagog mehnati bir vaqtning o‘zida jamiki ta’sirlarga va o‘quvchilarning o‘zida paydo bo‘lgan fikrlarga tuzatishlar kiritib borishni nazarda tutadi.
Pedagogik maqsadning o‘ziga xosligini quyidagilarda bilish mumkin:
Pedagogik faoliyatning maqsadi jamiyat tomonidan belgilanadi, ya’ni pedagog faoliyatining natijasi jamiyat manfaatlari bilan bog`liqdir. Uning mehnati yoshlar shaxsini har tomonlama kamol toptirishga yo‘naltirilgan. Pedagogik faoliyat avlodning ijtimoiy uzviyligi (ketma-ketligi)ni ta’minlaydi. Bir avlod tajribasini, ikkinchi avlodga o‘tkazadi, ijtimoiy tajriba orttirish uchun insondagi tabiiy imkoniyatlarni ro‘yobga chiqaradi.
Pedagog faoliyati doimo shaxs faoliyatini boshqarish bilan bog`liq. Bunda pedagogik maqsad o‘quvchi maqsadiga aylanishi muhimdir. Pedagog o‘z faoliyati maqsadini va unga erishish yo‘llarini aniq tasavvur qilishi va bu maqsadga erishish o‘quvchilar uchun ham ahamiyatli ekanligini ularga anglata olishi zarur. Gyote ta’kidlaganidek: «Ishonch bilan gapir, ana shunda so‘z ham, tinglovchilarni mahliyo qilish ham o‘z-o‘zidan kelaveradi».
Pedagogik (ta’lim-tarbiya) jarayonda o‘quvchi faoliyatini boshqarish shuning uchun ham murakkabki, pedagog maqsadi doimo o‘quvchi kelajagi tomon yo‘naltirilgan bo‘ladi. Buni anglagan holda, mohir pedagoglar o‘z faoliyatini mantiqan o‘quvchilar ehtiyojlariga muvofiq holda loyihalaydilar. Hamkorlik pedagogikasining tub mohiyati ham ana shundan iborat.
Shunday qilib, pedagogik faoliyat maqsadining o‘ziga xosligi o‘qituvchidan quyidagilarni talab qiladi:
- jamiyatning ijtimoiy vazifalarini to‘la anglab, o‘z shaxsiga qabul qilishi. Jamiyat maqsadlarini «o‘sib» uning pedagogik nuqtai nazariga aylanishi;
- muayyan harakat va vazifalarga ijodiy yondoshishi;
- o‘quvchilar qiziqishlarini e’tiborga olish, ularni pedagogik faoliyatning belgilangan maqsadlariga aylantirish.
O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonunida pedagogik faoliyatni tashkil etishga qo’yilgan talablar
“Ta’lim to‘g`risidagi Qonun ta’lim sohasida amalga oshiriladigan ishlarning maqsadi, vazifalari va yo‘nalishlarini belgilab berdi. Bu vazifalarni amalga oshirish, avvalo o‘qituvchiga, uning bilimi va kasb mahoratining shakllanganlik darajasiga bog`liq. Zero, o‘qituvchi zimmasiga yuklatilgan vazifalarni nechog`lik vijdon, aql va pedagogik mahorat bilan bajarilishi jamiyat kelajagini ta’minlovchi muhim omildir.
O’zbekiston Respublikasida o’qituvchi kadrlarning ma’naviy qiyofasi, aqliy salohiyati hamda kasbiy mahoratiga nisbatan jiddiy talablar qo’yilmoqda. Chunonchi, bu borada O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov quyidagilarni qayd etib o’tadi: “Tarbiyachi – ustoz bo’lish uchun, boshqalarning aql-idrokini o’stirish, ma’rifat ziyosidan bahramand qilish, haqiqiy vatanparvar, haqiqiy fuqaro etib etishtirish uchun, eng avvalo, tarbiyachining ana shunday yuksak talablarga javob berishi, ana shunday buyuk fazilatga ega bo’lishi kerak”.
Yuqorida qayd etilgan fikrlardan bugungi kun o’qituvchisi shaxsiga nisbatan qo’yilayotgan talablar mazmuni anglaniladi. Zamonaviy o’qituvchi qanday bo’lishi kerak?
O’qitivchi (pedagog) pedagogik, psixologik va mutaxassislik yo’nalishlari bo’yicha maxsus ma’lumot, kasbiy tayyorgarlik, yuksak axloqiy sifatlarga ega hamda ta’lim muassasalarida faoliyat yurituvchi shaxs sanaladi.
O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonuni 5-moddasining 3-bandiga muvofiq ta’lim muassasalarida sudlangan shaxslarning pedagogik faoliyat bilan shug’ullanishlariga yo’l qo’yilmaydi.
