Qiziqarli kimyo

Asbob va reaktivlar. 
Shisha naycha. Gugurt. Asbest 
to‘ri yoki chinni likopcha. Etil spirti. Konsentrlangan 
sulfat kislota. Kaliy permanganat tuzi knstallan.
Asbest to‘ri yoki chinni likopcha o‘rtasiga gugurt cho'pchalaridan 
gulxan tayyorlab, shisha naycha yordamida 2-3 tomchi “suv” tomizilsa, 
gulxan yonib ketadi (15-rasm).
Bu tajribaning siri nimada?
Gulxan ostiga l-2 g K M n 0 4 bilan 2-3 tomchi konsentrlangan sulfat kislota 
ehtiyotlik bilan aralashtinb qo‘yilgan boTadi. Gulxanni yoqish uchun shisha nay­
cha yordamida 2-3 tomchi etil spirti tomiziladi.
G ulxanning yonishiga sabab, kaliy perm anganat sulfat kislota bilan 
ta'sirlanganda permanganat kislota hosil bo'ladi:
KMnO + H,SO = HMnO + KHSO,
4 
2 
4 
4 
4
Konsentrlangan sulfat kislota, H M n04 dan suvni tortib olib, Mn20 7 ga aylantiradi: 
H SO,
2HMnO 
- 1 — i
Mn 0
4 
1^0 
2 7
Oddiy sharoitda Mn20 7 beqaror modda bo‘lib, quyidagi moddalarga parchalanadi:
2Mn20 7 = 2M n02 + 3 0
Hosil boTgan atomar kislorod (O) molekular kislorod ( 0 2) bilan bog‘lanib, 
ozon ( 0 3) hosil qiladi.
зо+зо
2
=зо
3
15-rasm. Gulxanningyonishi. 
19

---

Ozon atmosferasida esa spirt, efir, benzin yoki skipidar yonadi. Spirt 
yonishi natijasida gulxanning gugurt cho‘plari ham yonadi.
1.3.4. NEGA QOG'OZ YONIB KETDI?
Asbob va reaktivlar. 
Chinni yoki metall likopcha. 
Filtr qog‘ozi. Suvsizglitserin C3H5(OH)3. Kaliy 
permanganat K M n04 tuzi.
Chinni tovoqchaga (likopchaga) bir varaq filtr qog‘ozm (oddiy qog‘ozni 
ishlatsa ham bo‘ ladi) j oy lashtinb, uning ustiga bir choy qoshiqda qoramtir— 
binafsha rangli modda solinadi. Uning ustiga bir necha tomchi “suv” tomizi- 
ladi. Qog‘ ozning chetlarmi yuqonga qatlab, aralashma qilib o‘ rab qo‘yiladi. 
Ko‘p o‘tmay qog‘oz ichida tutun hosil bo‘ lib, u yonib ketadi (16-rasm).
Tutun qayerdan paydo bo‘ladi va nega qog‘oz yonib ketadi?
16-rasm. Qog‘ozning yonishi.
Qoramtir - binafsha kukun kaliy pennanganat tuzi edi. “Suv” esa glitserin edi. 
Glitserin bilan kaliy permanganat ta' siridan issiqlik ajralib chiqadi. Issiqlik ta' siridan 
kaliy permanganat parchalanadi:
2KMnO = K2MnO_, + M n 0 2 + 2 0
Atomarkislorod glitsennni oksidlaydi, bundaham issiqlikajraladi. Natijada 
gletsirin qog‘oz bilan birgalikda yonib ketadi:
C3H5(OH)3 + 7 0 = 3C 0 2 + 4H20
20

---

1.3.5. NEGA SH ISH A TAYOQCHA YONDI?