Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi

Nazorat va muhokama uchun savollar

3
[3]

Э.Кейн. Экономическая статистика и эконометрия. М.: Статистика, 1977, б 14.
Iqtisodiy statistika umum
statistika usullariga asoslangan, lekin
iqtisodiyot sharoitga muvofiqlashtirilgan uslubiyatga
ega.
Makroiqtisodiy statistika mikroiqtisodiy statistika uchun nazariy-uslubiy asosdir, korxona, tarmoqlar va bozor statistikalari uning mustaqil bo’limlaridir.

1.

Statistika atamasi qanday kelib chiqqan va ilk bor nimani anglatgan? 2.

Statistika so’zi hozir nimalarni bildiradi? 3.

Statistika predmetli fanmi? 4.

Statistika uslubmi? 5.

Statistika universal fanmi? 6.

Ommaviy hodisa va jarayon nima va ular qanday xususiyatlarga ega? 7.

O’zbekistonda yagona samolyotsozlik korxonasi bor. Bu ommaviy hodisami? Tushuntirib bering.

8.
Iqtisodiy statistika iqtisodiy fanmi?

2. mavzu. Statistik kuzatish uslubiyati Reja:

   1. 
      Statistik kuzatish mohiyati va ahamiyati.
      
   2. 
      Statistik kuzatish dastur – metodologik va tashkiliy masalalari.
      
   3. 
      Statistik kuzatish turlari va ularning o’ziga xos jihatlari.
      
   4. 
      Statistik kuzatish xatolari va ularni aniqlash usullari.
      

1. Statistik kuzatish mohiyati va ahamiyati

Ommaviy jarayonlarni statistika jihatidan o’rganish, ya’ni bir turli hodisalar va ularning belgilari orasidagi bog’lanishlarni miqdoriy ifodalab ularning to’plarida

namoyon bo’ladigan statistik qonuniyatlarni aniqlash uchun dastlab ular haqida, o’rganilayotgan ob’ektlar to’g’risida boshlang’ich ma’lumotlar yoki boshqa so’z bilan aytganda xom statistik materiallarni to’plash kerak. Mana shu jarayon statistik kuzatish deb ataladi.

Kuzatish so’zi quyidagi lug’aviy ma’noga ega:

1)

biror narsa ( predmet, ob’ekt )ni bilish, aniqlash maqsadida sinchiklab ko’zdan kechirish;

2)

biror narsa yoki kimsani zimdan qarab tekshirib turish, ta’qib qilish; 3)

voqealarni o’rganish, tekshirish, biror narsa yoki maqsadni nazarda tutish.

Statistik kuzatish ommaviy hodisalarni, jarayonlarni sinchiklab tekshirish uchun ular haqida boshlang’ich materiallarni to’plashdir. U o’rganilayotgan ob’ektlarni va ularning unsurlarini hisobga olish bilan bog’liq. Hisob – bu biror predmet miqdorini sanab yoki o’lchab aniqlash, biror kimsa yoki narsa mavjud miqdorini belgilash uchun maxsus hujjatda u haqidagi ma’lumotlarni qayd qilish.
Statistik kuzatish xo’jalik va turmush voqealarining hisobiga asoslanadi. Turli shakldagi korxonalar va ularning uyushmalarida xo’jalik voqealari buxgalteriya va operativ texnika hisoblarida qayd qilinadi. Statistik kuzatish ko’pincha ana shu hisob turlari ma’lumotlariga

tayanadi. SHu bilan birga ayrim iqtisodiy,ishlab chiqarish masalalarini o’rganish uchun bevosita kuzatish ham amalga oshiriladi.

Statistik kuzatish va uning natijasida to’planadigan
ma’lumotlar uchta talabga javob berishi kerak, ya’ni: 1) aniqlik va to’g’rilik; 2) to’lalik va har taraflamalik; 3) Taqqoslamalik, solishtirmalik.
Statistik kuzatish - bu o’rganilayotgan ommaviy
hodisalar haqida bosh-lang’ich ma’lumotlarni
to’plash
jarayonidir Statistik kuzatishga talablar:
aniqlik,
to’lalik, taqqosla-malik
Iqtisodiy ma’lumotlarning taqqoslamaligini ta’minlash uchun milliy va xalqaro standartlarni (andozalarni) ishlab chiqish va ularga to’la amal qilish muhim rol o’ynaydi. Milliy standartlar mamlakat miqyosida ob’ektlarni tasniflash, ko’rsatkichlarni tuzish va hisoblash, ma’lumotlarni qayd qilish jarayonida rioya qilinishi zarur bo’lgan talablar, tartib qoidalar, kontseptsiyalar majmuasidir. Ular odatda xalqaro standartlarga asoslanadi. Xalqaro andozalar
deganda o’rganilayotgan hodisalarni tasniflashda, statistik ko’rsatkichlarni tuzish va hisoblashda,

ma’lumotlarni qayd qilish va olish jarayonida butun dunyo miqyosida yoki ma’lum mamlakatlar birlashmasi chegarasida qo’llash uchun tavsiya etiladigan umumiy tartib qoidalar, talabla,r kontseptsiyalar majmuasi tushiniladi. Milliy standartlarga rioya qilish majburiydir.

2.