"psixologiya"


– guruh uchun tarqatma material



Download 1,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet171/253
Sana28.04.2020
Hajmi1,78 Mb.
#47964
1   ...   167   168   169   170   171   172   173   174   ...   253
Bog'liq
psixologiya

 
4– guruh uchun tarqatma material.  
Inson psixikasi va hayvon psixikasining farqlari.  Ongning sifatlari 
Inson psixikasi hayvon psixikasidan o’zining quyidagi xususiyatlari bilan farq qiladi: 
1.  Inson o’zi anglagan zaruratga ko’ra ongli hatti-harakat qilish qobiliyatiga ega.  
2. Odamning hayvondan ikkinchi farqi uning qurollarni yaratishga va saqlashga 
layoqatli  ekanligidir.  Hayvonlar  ham  qurol  yasashi  mumkin,  lekin  ular  qurolni 
odamlar singari birgalashib, jamoa bo’lib yasashmaydi.  
3. Inson psixik faoliyatining ajralib turadigan uchinchi belgisi ijtimoiy tajribaning 
biridan ikkinchisiga o’tkazilib turishidir.  
4. His-tuyg’ulardagi tafovut hayvon bilan inson o’rtasidagi to’rtinchi juda muhim 
tafovut  bo’lib  hisoblanadi.  His-tuyg’u  ikkisida  ham  bor.  Faqat  inson  boshqa 
kishining  g’am-g’ussasini  va  quvonchini  birgalikda  baham  ko’ra  oladi,    faqat 
odamgina tabiat manzaralaridan zavqlanadi.  
5. Inson psixikasining hayvon psixikasidan eng muhim farqi ularning rivojlanish 
shart-sharoitlarida  ko’rinadi.    Agar  hayvonlar  psixakasining  o’sishi  biologik 
qonunlar  asosida  ruy  bersa.  Inson  tajribani  o’zlashtirmasdan,    o’ziga  o’xshaganlar 
bilan  muloqotda  bo’lmasdan  turib  uning  ongi  rivojlanmaydi.    Masalan,  Amola  va 
Kamola. Shunday ekan, inson ijtimoiy munosabatlar maxsulidir.  
Ongning  mohiyatini  to’g’ri  tushunish  uchun  uning  tuzilishini  ko’rib  chiqish 
lozim.  Ong  quyidagi to’rt muhim psixologik xarakteristika bilan aniqlanadi.   


 
148 
I.    Ongning  birinchi  xarakteristikasi  uning  nomida  aks  ettirilgan:  ong,    anglash.  
Inson ongi tevarak-atrof, tashqi va insonning o’zining ichki dunyosiga oid bilimlar 
to’plami,    yig’indisidan  iboratdir.    Agar  inson  tashqi  olam  va  o’zi  ichki  dunyosi 
xaqida  bilimlarni  o’zlashtirish  va  anglashdek  muhim  xususiyatdan  mahrum 
bo’lganda,    unda  Hech  qanday  bilim  va  ong  shakllanmagan  bo’lar  edi.    Bizning 
bilimlarimiz ongning birlamchi asosini tashkil qiladi.  Bilimlar turli psixik jarayonlar 
( sezgi,  idrok,  diqqat va h. k.  orqali o’zlashtiriladi,  xotirada saqlanadi,  tafakkur 
jarayonida  tahlil  qilinadi)  yordamida  o’zlashtiriladi  va  boyitib  boriladi.    Bilish 
jarayonlaridan birining bo’zilishi,  kasallanishi ongning bo’zilishiga olib keladi.   
II.  Ongning ikkinchi xarakteristikasi - unda subyekt va obyekt o’rtasidagi farq o’z 
ifodasini  topadi.    Boshqacha  qilib  aytganda  inson  o’zini  boshqalardan  va  tashqi 
olamdan farqlaydi,  unda "men" va "men emas" tushunchasi mavjud.  Odam organik 
olam  tarixida  birinchi  marta  undan  ajralib  chiqdi  va  o’zini  tashqi  olam,    tevarak-
atrofdagi muhitga qarshi qo’ydi.  Bunday xususiyatning paydo bo’lishining natijasi 
insonning o’z-o’zini bilishi va o’zligini anglashida,  o’z-o’zini baholashida aks etadi.  
Insongina  o’zining  tashqi  olamdan,    predmetlardan,    boshqa  kishilardan  farqini,  
ustunligi va kamchiliklarini anglay oladi.  Shunday anglash va taqqoslash kishining 
shaxs  sifatida  rivojlanishining  asosini  tashkil  qiladi.    Nafaqat  alohida  shaxsning,  
balki millatning,  xalqning rivojlanishi ham uning o’zligini anglashi bilan bog’liq.   
III.  Ongning uchinchi xarakteristikasi - maqsad qo’yish va maqsadga yo’nalganlik 
bilan belgilanadi.  Har qanday faoliyat maqsadini aniqlash ongning funksiyasi.  Har 
qanday  faoliyatni  amalga  oshirishda  maqsad  qo’yiladi,    faoliyat  motivlari  yuzaga 
keladi,  irodaviy qarorlar qabul qilinadi,  harakatlarni bajarish yo’llari ishlab chiqiladi 
va  sharoitni  hisobga  olgan  holda  zaruriy  to’zatishlar  kiritib  boriladi.    Ma’lum 
sabablar  ta’sirida  maqsad  ko’zlash  yoki  uni  boshqarish,    koordinasiya  qilishdagi 
bo’zilishlar ongning bo’zilishiga olib keladi.   
IV.  Ongning to’rtinchi xarakteristikasi - unda odamning ma’lum munosabatlari aks 
etishida.    Inson  o’z  atrofida  bo’layotgan  voqyealarga,    obyektiv  borliqqa,    o’z 
faoliyati va uning natijalariga adekvat  munosabatda bo’ladi.  Bu  munosabat uning 
his-tuyg’ularida  nomoyon  bo’ladi.    His-tuyg’ular  va  munosabatlarning  o’zgarishi,  
noadekvatligi ongning bo’zilishidan darak beradi.   
Til,    o’zaro  munosabatlar,    faoliyat  ongning  yuqorida  ko’rsatilgan  barcha 
sifatlarining tarkib topishining zaruriy sharoiti hisoblanadi.   

Download 1,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   167   168   169   170   171   172   173   174   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish