Psixologik trening asoslari

Vahima
– 
vas-vasa
. Bunda odam vahimaga tushadi, har xil xayollarga 
boradi. O’tib ketgan yomon voqeani eslab siqilishi yoki bo’lar-bo’lmas 
narsalarni o’ylashi, hali sodir etilmagan, aytib bo’lmaydigan yomon fikrlarga 

---

170 
borib vahimaga tushish. Bu narsalar ichki holatni o’zgartirib, xotirjamlikni 
yo’qotadi. Bunda odamning faolligi yo’qolib o’zini qo’lga ololmaydi. Bunday 
narsalarni og’riq bilan tenglashtirish mumkin.
Vahimani keltirib chiqargan narsa kerakli axborotning yetishmasligidan, 
dunyoqarashning torligidan yoki kelgan to’g’ri maslahatni ana shu vahimani 
keltirib chiqargan sababga qarama-qarshiligi va uni battar oshirishi vahimani 
avjga chiqaradi.
Monotoniya
– stressning qarama-qarshi holatidir. Masalan, bu holat 
ko’proq ishda, shaxsiy hayotda kuzatiladi. Har kuni bir xil ishni qayta-qayta 
bajarish natijasida odam monotoniya holatiga tushib qoladi. Bu holat insonda 
zerikish, loqaydlik, hayotga nisbatan qiziqishni kamaytiradi, tashqi qiyofasida 
g’amginlik, nimadandir norozilik alomatlari kuzatiladi. Buning natijasida 
shaxsda iroda, fikrlash qobiliyati sustlashadi, maqsadga yetish uchun harakat 
kamayadi. Shaxsda miyaning tormozlanish natijasida tevarak – atrofdan 
kelayotgan ongsiz signallarni qabul qilmasdan faqat o’z joniga qasd qilishni 
maqsad qilib qo’yadi. Monotoniyaga chalingan shaxslar ustidan kuzatuv olib 
borilganda alaxsirash, gallyutsinatsiyalar, xuddi xayolida nimanidir suzib 
ketayotgandek bo’ladi, xavotirlanadi. 
 
Yolg’izlik
– keyingi turdagi qiyin holatlaridan biri. Yolg’izlik natijasida 
odam o’zi bilan o’zi muloqot qiladigan holatga tushib qoladi. Uzoq vaqtda 
yolg’izlikda qolgan inson haqiqiy nevroz kasalligiga chalinishi mumkin. Mana 
shu holatga tushgan shaxslarni 3 guruhga bo’linadi: 
Birinchi guruh: 18-28 yoshgacha bo’lgan yoshlarda bu holat quyidagi holat 
bilan kuzatiladi (oilasidan yiroqda bo’lish, masalan, boshqa shaharga ishga 
borishi yoki o’qishga, sevgilisidan ajralish).
Ikkinchi guruhga 29-38 yosh va uchinchi guruhga 39-55 yoshda 
bo’lganlarda krizis holat kuzatiladi. Masalan, oilasidan, yaqin odamidan ajralish 
(o’lim). Bunday holatda inson o’zini tushkunlikka tushib qolishi, ya’ni hayotda 
hech kimga kerakmasdek, yurak siqilishi, chorasiz, kelajakka ishonchsiz bo’lib 
qoladi.