P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

Ixtiyoriy  xayol  oldindan  belgilangan  maqsadga  yo‘na!gan  bo'ladi, 

muayyan  obrazni  yaratish  uchun  zarur  bo‘lgan  materialni  tanlash,  iroda 

kuchini  ishlatish  yo‘Ii  bilan  vujudga  keladi. 

Shaxs  tash ab b u si  b ilan  o 'z  

o ldiga  m aq sad   q o 'y ish i  m u m k in ,  m asalan:  rassom ,  sh o ir  o 'z i  ch iz m o q c h i 

b o 'lg a n   su ra tn in g   yoki  o 'z   s h e ’riy  a sa rin in g   m av zu sin i  o 'z i  belgilaydi. 

A lb a tta ,  badiiy  a sa rd a   ijtim oiy  vazifalar  ifo d a la n a d i,  lekin  asa rn in g   an iq  

m avzusi,  sh u   te m a g a   m uv o fiq   keladigan  k o m p o z itsiy a  ra sso m n in g ,  sh o ir- 

ning  o 'z   ta sh ab b u si  b ila n   belgilanadi.

S a n ’at  a sa rla rin in g   h a m m a si,  a w a lo   —  ixtiyoriy  xayol  m ah su llarid ir. 

Ixtiyoriy  xayol  ixtiyorsiz  x ay o ld an   ajralgan  h o ld a   r o 'y  b erm ay d i:  ixtiyoriy 

xayol ja ra y o n i  h a m ish a  b eix tiy o r q ilinadigan xayol  m o m e n tla rin i  o 'z   ichiga 

olad i.  M a ’lu m k i,  m u siq a  ijo d iy o tin in g   s h e ’riy  yoki  b o sh q a  b ir  ijodiyot- 

ning  ixtiyoriy faoliyat  ta riq a sid a  o 'ta d ig a n   m u rak k ab  ja ra y o n la ri  k o 'p in c h a  

b e ix tiy o r  q ilin a d ig a n   xayol  fao liy atin i  h a m   o 'z   ich ig a  o lad i.  S h o irla r, 

rasso m lar  m u ay y a n   m a v z u d a   o 'z   asarlarini  (ixtiyoriy  ravishda)  y a ra ta y o t- 

g a n la rid a ,  b a ’z a n   b e ix tiy o r p ay d o  b o 'lg a n   o b ra z la r,  hislar,  fikrlarga  berilib 

k e tg a n d e k   b o 'la d ila r.

Ijodiy  xayo ln in g   m a h su ld o rlig i,  aso san ,  iro d a  k o 'rs a tib ,  g 'a y ra t  b ila n  

ishlashga  b o g 'liq d ir.  X ayol  faoliyatini  q o 'z g 'a tis h   tegishli  o b ra zlarn i  y a ra ­

tish u c h u n   ulug'  kishilarning h a m  k o 'p  fikr ishlatish la ri, z o 'r  iroda k o 'rsatib , 

g 'a y ra t  b ila n ,  k o 'p   m e h n a t  s a rf qilib,  tirish ib   ishlashlari  lo zim   b o 'lg a n .

---