|
pasport ma'lumotlari,
hayot anamnezi,
sport anmnezi,
yaqin sport anmnezi ma'lumotlari,
antropometrik ma'lumotlari
tashki ko‘rik ma'lumotlari
ichki a'zolarni tekshirish,
qo‘shimcha tekshiruvlar,
tizimlarni funksional holati baxolovchi sinamalari,
xulosadan iborat bo‘ladi
Hayot anamnezi va sport anamnezida sportchilar ijtimoiy shart sharoitlarini, yashash sharoitlarini, ovqatdanish tartibini, yomon odatlari,hayot tarzini o‘rganamiz.Sportchini qaysi faoliyat va o‘qish xarakteri ham muhimdir, qaysi kasallik o‘tkazgani, jaroxatlar olgani va irsiy kasalliklar haqida so‘rab surishtiriladi. Sport anamnezida tekshiriluvchi sport yoki jismoniy tarbiya bilan shug‘ulanganmi, qachondan va hozirda qaysi sport turi bilan shug‘ulanishi, sportdagi yutuqlar, shug‘ulanishga xoxshi va sportdagi natijalar dinamikasi haqida ma'lumotlar yig‘iladi.
To‘g‘ri yig‘ilgan anmnez tekshiriluvchining salomatlik xolati, jismoniy tayorgarlik darajasi haqida to‘g‘ri yo‘nalish oladi va keyngi obektiv ma'lumotlardan to‘g‘ri natijalar olishni imkonini beradi.
Jismoniy rivojlanish va JR aniqlash usullari
Jismoniy rivojlanish - isnson organizmini zahiradagi jismoniy kuchini, chidamliligini va ish qobiliyatini aniqlovchi morfologik va funksional belgilar yig‘indisidir.
Jismoniy rivojlanish genotip,fenotip va kasalliklarga bog‘liq bo‘ladi. Jismoniy rivojlanish komleks tushuncha bo‘lgani uchun uni xarakterlovchi belgilar turliy xil bo‘ladi. Jismoniy rivojlanishni aniqlovchi asosiy usullariga somatoskopiya (tashqi ko‘ruv) va somatometriya (antropometriya,tana qismlari o‘lchash) kiradi.
Jismoniy rivojlanish kriteriylari
SOMATOSKOPIYA ANTROPOMETRIYA
TANA TUZILIShI MORFOLOGIK FUNKSIONAL
QADI QOMAT (belgilar) (belgilar)
MUShAKLAR TUZILIShI BO‘Y UZUNLIGI VAZN
TAYaNCh TIZIMI TANA AYLANA O‘TS
TeRIOSTI YoG‘ QAVATI O‘LChAMLARI KO‘KRAK QAFAS
KO‘KRAK QAFASI ShAKLI EKSKURSIYaSI
BeL TUZILISh ShAKLI DINAMOMeTRIYa
OYoQ ShAKLI
TOVON ShAKLI
ChURRA DARVOZALARI
TeRI QOPLAMLARI VA KO‘ZGA KO‘RINUChI ShILIQ QAVATALARni
Tibbiy ko‘rikni birinchi bosqichida tashqi ko‘rishdan boshlanadi. Tekshiriiluvchi yechinib, erkin tik turadi, oldingitomondan, yontomondan va orqa tomondan ko‘riladi,oyoqlar yelka kengligida bo‘ladi.
Tana tuzilishi tana qismlarini o‘zaro joylashish, o‘lchamlari, shakl tuzilishidir.
Tana tuzilishida tuzilmalari – yog‘, mushak, suyak to‘qimalari nisbatini o‘rganishda:farqlanadi endomorf tana yon o‘lchamlari katta bo‘ladi (teri osti yog‘ qavati yaxshi rivojlangan), mezomorf(mushak va suyaklar yaxshi rivojlanga), ektomorf inson tanasini bo‘yiga o‘lchamlari uzun bo‘ladi.
Astenik tip. Tana ko‘rinishi qo‘l va oyoqli uzunchoq,epigastral burchag o‘tkir, beli bukri, kuraklar chiqib turadi, yog‘ va mushaklari kam rivojlangan, suyaklari nozik. Mushaklar ishi va xarakat sifat nisbiy ko‘rsatkichlari past bo‘ladi.
Ko‘krak (torokal) tip. Bunda ham tana qismlari uzunchoq bo‘ladi, lekin asteniklardan kengroq bo‘ladi, yelka kengli o‘rta kengligda, epigastral burchag to‘g‘ri burchagli,ko‘krak qafasi silindrik. Yog‘,suyak vamushaklar o‘rta yoki kuchsiz rivojlangan. Mushaklar ishi va xarakat sifat ko‘rsatkichlari yaxshi bo‘ladi.
Mushak tip. Mushaklar va suyak komponentlari yaxshi rivojlangan, yog‘ komponenti o‘rtacha rivojlangan, tana tuzilishi proporsional, yelkasi keng,toz tor, ko‘krak qafasi silindrik, epigatarl burchag to‘g‘ri, tana vazni o‘rtacha ko‘rsatkilarda yuqori bo‘ladi. Xarakat sifati ko‘rsatkichlari yuqori darajada va ish qobiliyati ham yuqori darajada bo‘lishi bilan xarakterlanadi.
Qorin (degistiv) tip. Bu insonlarda tana vazni yuqori bo‘ladi, vazn yog‘ qavat hisobidan oshgan,suyak va mushak to‘qimalari o‘rtacha rivojlangan, yelka va toz keng,qorin osilgan, tana shakli yumoloq. Xarakat sifati absalyut ko‘rsatkichlari yuqori darajada,nisbiy ko‘rsatkichlari past bo‘lishi mumkin. Jsimoniy ish qobiliyati pasayadi.
Qaddi -qomat - insoni oyoqlari jipsalishib tik turgan erkin xolatidir.
Oldi tomndan qaralganda boshni xolatiga, ko‘krak qafasi va qorin shakliga, yelkani va so‘rg‘ichlar joylashish, bel uchburchagi simetriyasiga,oyoqlar shakliga etibor qilinadi.
Yon tomnidan qaralganda bosh joylashish xolatiga, yelka va kuraklar joylashishiga bel uchburchegi simitreyasiga, umurtqalar o‘simtalari to‘g‘ri chizig‘da bo‘lishiga, yonbosh suyaklarini to‘g‘ri turishiga etibor qilinadi.
Albatda oyoqlar uzunligi aniqlanadi tekshiriluvchi chalqanchasiga yotadi, oyoqlar jipslashgan xolatda, bunda burun kindik ikki tovon jipslashgan joyi bir chizig‘da bo‘lishi kerak.
Qaddi-qomat baholashda to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri, buzilishi ( assimetriya) sifatida baholanadi.
O‘ng tomonda qovurg‘alar bo‘rtib chiqishi, chap tomonda bel sohasida mushaklar bo‘rtib chiqishi. Umurtqalar chizig‘i qiyshaygan.
Mushaklar tizimi. Mushaklar xajmi, tonusi va simetrik rivojlanishini baholanadi. Mushaklar xajm xixatdan yaxshi, qoniqarli, yomon rivojlangan deb baholanadi. Mushaklar tonusi normal, giper-va gipotonus bo‘lishi mumkin.
Mushaklarni simetrik rivojlanishi sport turiga qarab sportchilarda mushaklar maxaliy disbalansi kuzatiladi.
Teri osti yog‘ qavati kaliperometrik usul bilan aniqlanadi.
Yog‘ osti qavat baholanganda kuchsiz, o‘rta, oshiqcha, juda ko‘p rivojlangan deb baholash mumkin.
Ko‘krak qafasi shakli silindrik, konissimon, bochkosimon, yassi, “etikdo‘z”, emizematoz va boshqalar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
