O`zbekstan respublikasi joqari ha`m orta arnawli bilimlendiriw ministrligi qaraqalpaqstan respublikasi kásiplik bilimlendiriwdi rawajlandiriwha`m muwapiqlastiriw basqarmasi qanlikol rayoni kásip-óner mektebi

2. Ishten janıw dvigatellerinin` du`zilisi.

Blok karter- dizel ostovının` bir bo`limi bolıp, onda detallar, mexanizmler ha`m sistemalar jaylasqan.

Suyıqlıq penen suwıtılatug`ın to`rt tsilindrli dizellerdin` blok karterleri tiykarınan birdey qıylı duzilgen. Olar qutıg`a uqsas shoyın quymadan ibarat bolıp, onın` joqarg`ı bo`liminde tsilindr blogin 2 (2-su`wret), to`mengi ken`irek bo`legi bolsa karterdi payda etedi.

Blok karterdin` to`mengi bo`limi ashıq bolıp ol tirsekli haml ha`m basqa detallardı montaj qılıwdı an`satlastıradı. Karter to`meninen may poddonı 27 menen bekitiledi.

Blok karterdin` joqarı islew berilgen tegisligine tsilindrler golovkası 4 shpilkalar ja`rdeminde bekkemlenedi. Blok-karterdin` ishki betine bir neshshe beklewshi tosqınlıq qoyılg`an. Gorizontal beklewshi tosqınlıq, suwıtıwshı suyıqlıq tsirkulyatsiya-lanatug`ın jokarg`ı boslıqtı kolen haml aylanatug`ın to`mengi boslıqtan ajıratadı. Uzını boylap ornalastırılg`an beklewshi tosqınlıq, suyıqlıqtı suwıtıw ushın blok-karter boslıg`ın shtanga 15 kamerasınan bo`leklep turadı.

Beklewshi tosqınlıqlarda ha`m aldın`g`ı, keyingi diywallarda kolen hamldı jalpaq podshipnikler (korennoy vkladısh) menen blokqa otırg`ızatug`ın orın qoyılg`an. Jalpaq podshipnikler ha`m kolen hamldı blokqa qatıratug`ın qaqpaqlar joqarı anıqlıqta jonılıp islenedi, sonın` ushın olardın` orınların almastırıwg`a bolmaydı. Qaqpaqlardın` ha`r birine blok-karterge qatırılatug`ın orınlarg`a qoyılg`an belgi qoyılg`an.

2-suwret. D-240 dvigateli du`zlisi

1- maxovik; 2- tsilindrler blogi; 3- tsilindrler blogi golovkasının` prokladkası; 4- tsilindrler blogi golovkası; 5- tsilindrler blogi golovkası krıshkası; 6- koromıslo; 7- klapan prujinası tarelkası; 8- klapannın` bag`ıtlawshı vtulkası; 9- klapan; 10- sapun; 11- sırtqı ha`m ishki prujina; 12- koromıslo hamliginin` stoykası; 13- koromıslo; 14- qaqpaq qalpag`ı 15- shtanga; 16- turtkish; 17- dvigateldin` aldın`g`ı tayanıshı; 18- kolenhaml shkivi; 19- bo`listiriw shestrnyaları; 20- bo`listiriw hamlı; 21- kolenhaml; 22- shatun; 23- krivoship; 24- porshen paletsi; 25- porshen; 26- tsilindr gilzası; 27- karter poddonı.
Tsilindirdin` sırtqı beti menen blok-karterdin` ishki diywalları arasında suwıtıwshı suyıqlıq ag`ıp o`tetug`ın boslıqtı suw jolı dep ataydı.

Blok karter diywallarına, suykeliwshi betlerin maylay ushın kanallar ha`m detallardı ornatıw maqsetinde tesikler islengen. Suwıtıw suyıqlıg`ı yamasa maylar ag`ıp ketpesligi ushın ha`mde blok karterge pataslıqlar kirmesligi ushın detallar arsına karton yamasa parashot prokladkalar ha`m salnikler qoyılg`an.

Hawa menen suwıtılatug`ın dvigatellerdin` (3- a-su`wret) azallıg`ı sonnan ibarat, yag`nıy tsilindirlerdin` ha`r biri o`z aldına ulıwma shoyın karterge bekkemlenedi.

SMD-62 (3-b-su`wret) ha`m YaMZ-240B dizellerinin` abzallıg`ı, olardın` tsilindirleri V- formasında jaylastırılg`an.

Dizel islep atırg`anda hawa ha`m gaz tsilindirden karterge kiriwi mu`mkin. Bulnda karterde basımnın` asıwına ha`m onnan may shıg`arıwına jol qoymaslıq ushın karter boslıg`ı sapun 10 (2- su`wretke qaran`) jardeminde atmosfera menen tutasqan, bull sapun hawa ha`m gazdi atmosferag`a shıg`aradı. Basım atmosfera basımınan to`menlese sapun sırttag`ı hawanı karterge o`tkeredi.

Dizel tsilindirinin` golovkası shoyın yamasa alyuminiy aralaspasınan (D-144) ibarat bekkem quyma bolıp tabıladı. D-144 dizelinin` hawa menen suwıtılatug`ın ha`r bir tsilindiri o`z golovkası 3 menen bekitilgen (3- a-su`wretke qaran`). D-240 ha`m A-41 dizellerinde blok-karter tsilindirlerdin` bir golovkası menen bekitilgen. SMD-62 dizellerinde (3- b-su`wretke qaran`) ekewden (qatardag`ı ha`r bir u`sh tsilindirge) ha`m YaMZ-240B dizelinde to`rtewden (sonday-aq ha`r u`sh tsilindirge) golovka ornatılg`an.

Tsilindir golovkasının` joqarısına gaz bo`listiriw mexanizimi detalları ha`m golovka qaqpag`ı 5 (3- su`wretke qaran`) ornatılg`an bolıp, bull qaqpaqqa kirgiziw truba o`tkizgishi ha`mde qaqpaq qalpag`ı 14 bekkemlenedi.

3-su`wret. Dizel detalları: