NIDERLANDIYA TA’LIMI
Niderlandiyaning yer maydoni 42 ming km/kv bo’lib, unda 15 million aholi istiqomat qiladi. Uning shimoliy dengiz bo’yida uch daryo Reyn, Maasa, Sxelde dengizga quyilish joyida joylashganligi, Niderlandiyaga katta geografik qulaylik tug’diradi. Shu tufayli ham aholining katta qismi kemasozlik, turizm, tranzit yuklarni kemalar bilan tashib berish bilan band. Ishga yaroqli aholidan 6 millioni yoki 67 foizi maishiy xizmat ko’rsatish sohasida, 28 foizi sanoatda, 5 foizi qishloq xo’jaligi va baliqchilik xo’jaliklarida mehnat qiladi. Davlat to’zimida konstitusion monarxiya, uning o’z parlamenti ham faoliyat ko’rsatadi. Bu mamlakat 12 viloyatdan tashkil topgan, poytaxti Amstyordam shahridir.
Niderlandiya kichik mamlakat bo’lsada, lekin halqaro ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy hyotda faol ishtirok etadi. Hozirgi Birlashgan Millatlar Tashkilotining o’tmishdoshi bo’lgan millatlar ligasi aynan birinchi bor Niderlandiyada tashkil etilgan edi. Bu mamlakatda 1899, 1907-yillarda xalqaro tinchlik konferensiyalari bo’lib o’tgan. Hozir xalqaro arbitraj, xalqaro sud shu mamlakatning Gaaga shahrining Tinchlik saroyida joylashgan.
Uning siyosati tinchlik siyosatidir. U xalqaro tinchlikni saqlash tashkilotlarining a’zosi, tinchlik forumlarining barchasida faol qatnashadi. U BMT, NATO, YeYeS, Yevropa Iqtisodiy Hamjamiyatining faol a’zosidir. Ikkinchi jahon urushidan keyin Niderlandiyada qudratli industriyani barpo etish ishlari boshlandi. Bu mamlakat to’g’risida qisqacha ma’lumot ana shulardan iborat.
Bizdagi ta’lim tizimining qo’yilishi bo’yicha AQSh, Fransiya, Buyuk Britaniya mutaxassislarining fikri muallif diqqat e’tiborini o’ziga jalb etdi. Ular bir ovozdan sobiq SSSRning barcha hududlarida ta’limning amalga oshirilishi bo’yicha jahonning istagan mamlakati bilan raqobatlasha olishi, uni saqlash va takomillashtirish zarurligini, sobiq SSSR ta’lim tizimlarida ibratli jihatlar ko’pligini ta’kidladilar. Ayniqsa mustaqillikka erishgan har bir davlat o’z hududiy, mahalliy yetnopedagogik xususiyatidan kelib chiqib, ta’limni isloh etishi zarurligini qayd etdilar.
Niderlandiya ta’lim tizimlarining shakllanish davri 1789 yilda fransuz revolyusiyasi natijasida paydo bo’lgan Bativ Respublikasi davriga to’g’ri keladi.
Hozirgi paytda mamlakatning 75 foiz maktablari xususiy shaxslar, tashkilotlar va jamiyatlar tomonidan, shu jumladan xrestian yoki katolik cherkovlari tamonidan tashkil etilgan.
Bu mamlakatda ta’lim tizimi 7-3-2 shakldadir. Boshlang’ich ta’lim maktabgacha tarbiya bilan qo’shilgan.
Uning shakli quyidagi bosqichdadir:
— boshlang’ich ta’lim;
— o’rta ta’lim;
— maxsus ta’lim;
— oliy ta’lim;
— chet elliklar uchun ta’lim.
BOShLANG’ICh TA’LIM
Boshlang’ich maktab 4-12 yoshli bolalarga mo’ljallangan. Bolalar 4-5 yoshlarida maktabga keladilar. Boshlang’ich sinflarda o’qish haftasiga 5 kun. Bolalar 8 dan 15 gacha maktabda bo’ladilar. Mashg’ulotlar o’yin shaklida amalga oshiriladi, dars soatlari chegaralangan emas. Golland maktablarida 15, 20, 30, 40 minutlik darslarni uchratish mumkin. Soat 12 dan 13.30 gacha tushlik tanaffus. Bu paytda balalar uylarida ovqatlanib keladilar. O’qituvchilar uchun tushlikda 45 minut tanaffus beriladi. Mashg’ulotlar aksariyat potok bo’yicha amalga oshiriladi.
Bu mamlakatda 4 yoshdan kichik bolalar uchun o’quv-tarbiya muassasalari yo’q. Bolalar yaslilari ham bor, lekin ular ta’lim vazirligi tasarrufida emas.
Boshlang’ich maktabning dastlabki ikki yili o’quv o’yin rejasida bolalarni o’qishga, yozishga, hisoblashga, rasm solishga, qo’l mehnatiga o’rgatish ko’zda tutilgan. O’quvning keyingi 6 yillik bosqichida bolalarga niderland tili, matematika, yozuv, tarix, geografiya, fizika, jamiyatshunoslik fanlari- dan dars o’tiladi. Maxsus maktablarda ilohiyot darslari o’qitiladi. Boshlang’ich maktab o’quvining so’nggi bosqichida bolalarga ingliz tilidan dars beriladi. Boshlang’ich sinfni bitirganlik haqida o’quvchilarga maxsus xujjat berilmaydi.
Bolaning boshlang’ich maktabdagi bilimi, aqliy va jismoniy rivojlanishiga qarab ota-onalar o’rta maktab tanlaydilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |