Insulin diabetga qarshi eng samarador va universal vosita xisoblanadi. U disulfid ko‘prikchalari
bilan bog‘langan (tuzilishiga qarang) 2 ta polipepdit zanjirlaridan (biri 21 ta aminokislotadan, boshqasi
Qonda shakar miqdorini kamayib ketishi. Grekcha so‘zdan olingan hypo- kamayish, glekys-shirin,
20
Inson va ko‘pgina jonivorlarning insulinini sintezlash amalga oshirilgan. Xozirgi vaqtda inson
insulini gen injeneriyasi usuli bilan olinmoqda. Dori vositasi sifatida inson insulinni va so‘yilgan
qoramollar (xo‘kiz va cho‘chqa) me'da osti bezidan olingan insulin preparatlari qo‘llanilmoqda. Ularni
ta'sir birligida (TB) dozalanadi.
Insulinning sekretsiyasi kalsiy ionlariga bog‘liqligi haqida ma'lumotlar mavjud. Ushbu
mexanizmni glyukoza ishga tushiradi. V-xujayralar ichiga kirib, glyukoza metabolizmga uchraydi va
xujayra
ichidagi ATF miqdorini oshib ketishiga imkon beradi. ATF esa o‘ziga bog‘liq kaliy kanallarini
qamallab xujayra membranasini depolyarizatsiyalaydi. Bu V-xujayralarga kalsiy ionlarini kirishiga
(ochilayotgan potensialga bog‘liq kalsiy kanallari orqali) va ekzotsitoz yo‘li bilan insulinni ajralishiga
imkoniyat tug‘diradi. Insulinni xosil bo‘lishini aminokislotalar xam rag‘batlantiradilar. Jigarda insulin
insulinaza fermenti vositasida faolsizlantiriladi.
Insulinning gipoglikemik ta'sir mexanizmi oxirigacha aniqlanmagan. Insulin xujayra yuzasidagi
ikkita α- va β- qisimchalardan iborat o‘ziga xos bo‘lgan retseptorlar bilan bog‘lanadi. Hosil bo‘lgan
“insulin + retseptor” majmuasi endotsitoz orqali xujayra ichkarisiga kiradi va u yerda ajralgan insulin
o‘z vazifasini amalga oshiradi. Bundan tashqari, xujayra yuzasidagi retseptorlar bilan bog‘lanishda
tirozinkinaza faolligiga ega bo‘lgan β-qisimchalar faollashadi. Insulin glyukozani xujayra
membranalaridan olib o‘tishini va uni mushaklar, yog‘ to‘qimalarida sarflanishini faollashtiradi (5-
rasm). Glikogenogenez ortadi (insulin glikogensintetaza fermentini faollashtiradi). Jigar va skelet
(ko‘ndalangtarg‘il) mushaklarida u glikogenolizni kuchaytiradi. Aminokislotalarni glyukozaga
aylanishini susaytiradi. Oqsil sintezini kuchaytiradi. Yog‘ to‘qimasida triglitseridlarni depolanishini
osonlashtiradi. Qandli diabetda insulinni qo‘llash qonda qand miqdorini kamayishiga va to‘qimalarda
glikogenni to‘planishiga olib keladi. Qonda glyukozani kamaytirish glyukuzuriyani va u bilan bog‘liq
bo‘lgan poliuriyani
1
(peshobni ko‘p miqdorda ajralishi) xamda polidipsiya
2
(chanqash)ni bartaraf etadi.
Uglevod olmoshinuvini meyyorlanishi oqibatida oqsil (qonda peshob azotli brikmalar miqdori
kamayadi) va yog‘ (qonda va peshobda keton tanachalari –atseton, atsetosirka kislotasi, β-oksimoy
kislotasini aniqlanishi bartaraf bo‘ladi) almashinuvi tiklanadi. Yog‘larni parchalanishi va oqsillarni
yuqori darajada glyukozaga aylanishi bilan bog‘liq ozib ketish va xaddan tashqari ochlik xissi
(bulimiya
3
) yo‘qoladi. Insulin qandli diabetning barcha og‘irlik darajalarida ham samarador.
Do'stlaringiz bilan baham: