O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

Qо‟rg‟oshinli  bronza  (Бр.С30)  mashinasozlikda  ishqalanishga  chidamli  (antifriksion)  material 
sifatida  kо‟p  ishlatiladi.  Qо‟rg‟oshinli  bronzaning  ishqalanishga  chidamlilik  xossalari  yuqori 
bо‟lganligidan u katta nagruzka ostida bо‟ladigan podshipniklar uchun ishlatiladi.  
18 - rasmda quyma bronza va  qo‟rg‟oshinli bronzaning mikrostrukturalarining ifodalangan . 
 
 
 
 
18 - rasm. a) quyma bronza va b) qo‟rg‟oshinli bronzaning   
mikrostrukturalari. 
 
 
Alyuminiy, uning qotishmalari va ishlatilish sohalari 
Alyuminy  eng  yengil  konstruksion  metallardan  biridir.  Sof  alyuminiy  kumush  rang  tusli  metal 
bo‟lib, uning zichligi  2,7 g/sm
3
  ga, suyuqlanish harorati 657 
0
C  ga, qaynash  harorati esa taxminan1800 
0
C ga teng. Sof alyuminiy boksit (giltuproq) Al
2
O
3

nH
2
O ni elektroliz qilish yo‟li bilan olinadi, Al
2
O
3
 esa 
alyuminiy rudalari – boksit, nefelin va boshqalardan gidrometallurgiya usulida ajratib olinadi. 
Alyuminiy  yuqori  elektr  va  issiqlik  о‟tkazuvchi,  atmosferada,  dengiz  suvi,  sirka  va  azot  kislotasi 
muhitida  korroziyabardosh,  bosim  ostida  yaxshi  ishlanadigan  va  payvandlanadigan,  ammo  kesib 
ishlashga noqulay metall.  

---

 
 
 
57 
Tarkibidagi  qо‟shimchalarning  miqdoriga  qarab,  alyuminiy  maxsus  A999  (99,999  %  Al),  yuqori 
A99 (99,99 %Al) va texnik toza A9(99,9 % Al), A7 (99,7 % Al), A0(99 % Al) va hokazolarga bо‟linadi. 
Texnikaning  turli  sohalarida  alyuminiyli  qotishmalar  yuqori  inertsion  va  dinamik  yuklanishlarga 
(nagruzkalarga)  bardosh  berish  qobiliyatlariga  qarab,  xuddi  yuqori  mustahkamlikka  ega  bо‟lgan 
pо‟latlardek turli sohalarda ishlatiladi. Chunki, ularning zichligi 

 =2,85 г/см
3
 bо‟lganda, mustahkamligi 
(

) 500...700 MPа ga yetadi. 
Ishlab  chiqarish  usuliga  qarab  alyuminiyli  qotishmalar  deformatsiyalanadigan  va  quymabop 
turlarga  bо‟linadi.  Deformatsiyalanuvchi  alyuminiy  qotishmalariga  duralyuminiylar,  bolg‟alanuvchi  va 
yuqori mustahkamlikka ega bо‟lgan qotishmalar kiradi.