O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

Legirlangan asbobsozlik po‟latlari 
 
Legirlangan  asbobsozlik  po‟latlari  kesish,  o‟lchash,  zarb  berish  va  shtamplash  asboblarini 
tayyorlashda  ishlatiladi.  Bu  po‟latdan  yasalgan  asbobning  sifati  uglerodli  po‟latdan  yasalgan 
asboblarnikidan yuqori, u qattiqroq va yeyilishga chidamli. 
 
Asbobsozlik  po‟latlarida  xrom,  volfram,  vanadiy  va  boshqalar  legirlovchi    element    vazifasini 
o‟taydi.  Ular  asbobning  chidamliligini  oshiradi,  natijada  metallarga  ishlov  berishda  ish  unumi  keskin 
ko‟tariladi. Rezbali kalibrlar, skoba kabi o‟lchash asboblari 7ХФ, 9ХФ, Х14, 11ХФ markali po‟latlardan 

---

 
 
 
49 
(11ХФ  markali  po‟latning  tarkibida  uglerodning  miqdori  1,1%)  yasaladi.  Freza,  parma,  metchik, 
razveyortka kabi kesish asboblari 9XC, ХГС, 9Х5ВФ, 85Х6НФТ markali po‟latlardan yasaladi. Qaynoq 
holda  shtampovkalash  shtamplari  7X3,  5XHM,  55ХГМ,  4Х8В2  kabi  po‟lat  markalaridan  tayyorlanadi. 
Sovuqlayin  shtamplash  shtamplarini  tayyorlashda  X6НФ,  Х12Ф1,  Х12ВМ,  7Х12ВМ  markali  po‟latlar 
ishlatiladi. 
 
Tezkesar  po‟latlarda  xrom  (kamida  4%)  va  volfram  (kamida  6%)  asosiy  legirlovchi  element 
hisoblanadi.  Bu  po‟latlardan  qattiq,  issiqbardosh  va  korroziyaga  chidamli  metallarga  ishlov  berishda 
ishlatiladigan  keskichlar,  parmalar,  frezalar,  metchiklar  tayyorlanadi.  Tezkesar  po‟latlarga  kobalt, 
vanadiy, molibden kabi elementlar ham qo‟shiladi, ular po‟latning qattiqligini va cho‟g‟langan holatdagi 
chidamliligini oshiradi. Uglerod miqdori 0,7 

 1%, oltingugurt bilan fosfor birgalikda ko‟pi  bilan 0,06%. 
Bu  po‟lat  600 
0
S  haroratgacha    qattiqligini  yo‟qotmaydi.  Tezkesar  po‟latlarning  P6,  P9,  P18,  P6M3, 
P6M5,  P14Ф14,  Р9К10,  Р10К5Ф5  kabi  markalari  bor.  P  harfi  tezkesar  po‟latligini,  undan  keyingi  son 
foizlardagi  volfram  miqdorini,  M,  Ф,  K  harflaridan  keyingi  son  molibden,  vanadiy,  kobalt  miqdorini 
bildiradi. 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                  3 - jadval 
Ba’zi tezkesar po’latlarning kimyoviy tarkibi (% da) 
Po‟lat markasi 
C 
Cr 
W 
Mo 
V 
Co 
P18 
0,8 
3,8 - 4,4 
17,0 – 18,5 
< 1,0 
1,0 – 1,4 
- 
P12 
0,8 – 0,9 
3,1 – 3,6 
12,0 – 13,0 
< 1,0 
1,5 – 1,9 
- 
P9(ЭИ262) 
0,85 - 0,95 
3,8 – 4,4 
8,5 – 10,0 
< 1,0 
2,0 – 2,6 
- 
P6M5(ЭИ298) 
0,82 - 0,90 
3,8 – 4,4 
5,5 – 6,5 
5,0 – 5,5  1,7 – 2,1 
- 
P6M5K5 
0,80 – 0,88 
3,8 – 4,3 
6,0 – 7,0 
4,8 – 5,3  1,7 – 2,2  4,8 – 5,3 
P6M5Ф2К8 (ЭП658) 
0,95 – 1,05 
3,8 – 4,4 
5,5 – 6,6 
4,6 – 5,2  1,8 – 2,4  7,5 – 8,5 
P9M4K8 
1,0 – 1,1 
3,0 – 3,6 
8,5 – 9,6 
3,8 – 4,3  2,1 – 2,5  7,5 – 8,5 
  
Bu pо‟latlardan parmalar, frezalar, protyajkalar, metalni о‟yib tushiruvchi asboblar (dolbyaklar), arralar, 
egovlar kabi asboblar tayyorlanadi. Kesish asbobining issiqbardoshligini oshirish uchun u 1210...1230 
0
S