O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

«Nima uchun?» sxemasi 
- muammoning dastlabki 
sababini aniqlash bo'yicha 
bir butun qator qarashlar. 
Tizimli, ijodiy, tahliliy 
mushohada qilish 
ko'nikmalarini rivojlantiradi 
 

---

 
 
 
261 
“Baliq skeleti” sxemasi 
 
 
 
 
16 - laboratoriya ishi 
Rangli  mеtallar  va  qotishmalarning 
mikrostrukturalarini  o‟rganish 
 
 
Ishning  maqsadi:  Rangli  metallar    va  ularning  texnikada  ishlatiladigan  qotishmalarining 
strukturalarini  o‟rganish,  ularning  strukturalari,  xossalari  va  ishlatish  sohalari  orasidagi  bog‟lanishni 
aniqlash. 
 
Nazariy ma„lumotlar 
Rangli  metallar  ba„zi  o‟ziga  xos  xususiyatlarga  ega.  Masalan,  misning  elektr  o‟tkazuvchanligi 
yuqori (solishtirma elektr qarshiligi 1,7·10
-6 
ом ·
 
sm),  alyuminiy  va  magniyning  esa  zichligi  juda  kam 
(Al-2,7г/см
3
,  Мg–1,74г/см
3
),  qalay,  kurgoshin  va  rux  oson  suyuqlanadi  (Sn–232
0
C,  Pb–327
0
C,  Zn–
419
0
C), ...   
Rangli  metallar  sanoatda  va  mashinasozlikda  har  xil  qotishmalar  tarzida  keng  ko‟lamda 
ishlatiladi (6, 7, 8 va 9 jadvallar). 
ГОСТ-859-66 ga binoan misning МОО (99,99% mis), МО (99,95% mis), МI (99,9% mis),  М2 
(99,7% mis), М3 (99,5% mis) va М4 (99,0% mis) markalari ishlab chiqariladi. 
MI  markali  mis  tarkibida  0,1%  gacha  qo‟shimchalar  bor,  elektr  tokini  o‟tkazuvchanligi  juda 
yuqori bo‟lganligi uchun mashinasozlikda simlar, kabellar va boshqa buyumlar sifatida ishlatiladi. 
16.1-rasmda  deformatsiyalanib  (prokatlab)  yumshatilgan  misning  mikrostrukturasi  keltirilgan. 
Strukturada  misning  qoramtir  xalqalari  bilan  chegaralangan  oqish  tusdagi  yirik  donalari,  hamda 
deformatsiya izlari qo‟sh siljish chiziqlar tarzida ko‟rinadi. 
 
Sxemani tuzish qoidalari bilan tanishadi. 
«Suyak»  ning  yuqori  qismiga  muammo  ichidagi 
muammo  yoziladi,  pastki  qismiga  esa  –  ushbu 
muammo  ichidagi  muammo  amalda  mavjud 
ekanini tasdiqlovchi faktlar yoziladi 
 
Natijalar taqdimoti 
 
Mini guruhlarga birlashadi, o'z sxemalarini 
taqqoslaydi va ularga qo'shimchalar kiritadi. 
Umumiy sxemaga jamlaydi