O`zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi urganch davlat universiteti kimyoviy texnologiyalar fakulteti

To‘quvchilikda texnologik jarayoniar loyihasini tayyorlashdagi bosh vazifa jihozlar va ularning texnologik ko‘rsatkichlarini to g‘ri tanlashdir.
B u n d a qabul qilinadigan jih o z la r yuqori unum dorlikka ega b o ‘li- shi, oliy sifatli m ahsulot ch iq arish i, yirik o ‘ram alardan foydalanishi h a m d a m e h n a t xavfsizligi ta ’m inlanishi talab etiladi. J ih o z la m i tanlayotganda loyihada qabul qilingan to ‘qim aning xu- susiyatlari, tuzilishi, tan lan g an texnologik jarayon, o ‘ram lar tu ri va korxona q u w a ti e ’tiborga olinishi kerak. Jihozning texnikaviy va tex­ nologik tavsifi, uning xususiyatlari, texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlar- dagi afzalliklari nazarda tutiladi. O avta o ‘rash jaravoniga m avjud korxonalarda paxta tolasidan olin- gan ipTarni q ^ a o ‘rashda ishlatilayotgan M -150, A V TO SU K , A M K - 150, av to m a tla r o ‘rniga zam onaviy avtom atlar qabul qilinishi tavsiya e t i l a d i . J u m l a d a n , O lm o n iy a d a y a ra tilg a n A V T O K O N E R . Y a p o n iy an in g M u rata M ax o k o n er, Italiyaning Savio a v to m a tl a r i ^ shunga o ‘xshashlam i qabul qilish tavsiya etiladi. Bu avtom atlarda qayta o ‘rashda ip tezligi 600—1200 m /m in u tg a ch a bo'lishi m um kin.
Qabul qilgan a v to m atlard a uzilgan ip uchlarini tugunsiz usulda bog‘lash asboblarining o ‘matiIishi va elektron ip nazoratchilari bilan jihozlanishi o lin a d ig a n m ahsulot sifati a n c h a yaxshi b o ‘lishini ta ’m inlaydi. Bu uskunalarning yana b ir afzalligi ulardan olinadigan o ‘ram alar o ‘lch am larin in g katta b o ‘Iishi, y a ’ni o ‘ralgan ip hajm ining k atta bo‘li- shidir. M asalan , M -150 m ash in asid an olinadigan bobinaning maksi- m al d ia m e tri 230 m m b o ‘lsa, A vtokanerda 254^300 m m ni tashkil etadi.-Jun tolasidan olingan iplami qayta o‘rashda Olmoniyaning «Frans- M yuller» firm asining R K -3 m ashinasini olish tavsiya etiladi. T a n d a iplarni tandalashda R ossiyada ishlab chiqariladigan guruh- lab ta n d a la sh SP turidagi m ash in a la r olinishi m um kin. B ular bilan b ir q a to r d a , A m e rik a n in g « B a rb e r—K o lm an » , O lm o n iy a n in g « F ra n s— M yuller» va «Shlyafgorst», Chexiyaning «KOVO» mashi- nalarini olish tavsiya etiladi. Bu m ashinalarda ip teksigaqarab ip tezligi 500-^1000 m /m in u tg a ch a bo4ishi m um kin.

T anda g ‘altagi gardishining diam etri 1000 m m gacha boMishi katta hajm li o 'ra m a la r olinishini ta ’m inlaydi. Piltalab landalash uch u n Shveytsariyaning «Beninger», O lm oni- yaning «Tekstima»va Polshada ishlab chiqariladigan piltalab tan d a- lash m ashinalarini qabul qilish tavsiya etiladi. Qayta ishlab chiqarilayotgan tandalash m ashinalarining turiga qarab m ashina m arkalari turlicha b o ‘lishi m um kin. M asalan: Ip ak ip larin itan d alash d a «Tekstima» firm asining 4126.1 va 4126.4 rusum li m ashinalari ishlatiladi. G uruhlab tandalashda 616, 608, 600, 1000 sig‘im ga ega bo'lgan va Beninger firm asining rom lari ishlatiladi. P ilta la b ta n d a la s h d a S h -6 1 2 -Х А v a S h -1 0 0 8 -Х G A A S ,G E (Shveytsariya) tandalash rom larini qabul qilish tavsiya etiladi. O horiash b o ‘limiga, avvalo, o h o r tayyorlovchi uskuna qabul qilish kerak. Bu yerda Rossiyada ishlab chiqarilgan avtom atik ohor pishitkichni qabul qilish m um kin. Bu asbobda o h o r pishitish rejasini oldindan tuzilgan dastur asosida avtom atik rostlagich ta ’m inlab turadi. Keyingi yillarda ohorni U ltra lovush qurilm alari yordam ida ham pishirish tavsiya etiladi. O horiash m ashinalaridan Rossiyada ishlab chiq arilay o tg an k o ‘p b a rab an li m ash in a la r o ‘rn atilish i m um kin. Shveytsariyaning ko‘p barabanli B eninger B en -p ro k o m m ashinasi yuqori darajada kom pyuterlashtirilgan. U lardan tashqari ohoriash b o ‘lim da O lm oniyaning «ZU K K E R » ohoriash mashinasini ju n iplarini ohorlashda ishlatish m um kin. Keyin­ gi yillari Y aponiyaning «Tsudokom a» firm asida yaratilgan tandalash- ohorlash agregati, sintetik va su n ’iy tolalardan olingan iplam i qayta ishlashda tavsiya etiladi. Bu agregatlarda tan d ash ro m id an kelayotgan ip lar ohorlanib, oraliq g‘altagiga o ‘raladi. Bir paytning o ‘zida oh o rlan ay o tg an iplar soni, ya’ni, rom dan kelayotgan iplar soni 1200 tagacha bo'ladi. O raliq g‘altagiga o ‘ralgan iplar soni q o ‘shilib, to ‘quv g‘altagiga o ‘raladi. Shoda terish va iplam i ulash b o 'lim ida tan d a iplari gulalar, lam el­ lar va tig‘ tishlaridan o ‘tkaziladi yoki tan d a iplari uchi yangi tan d a iplar uchi bilan ulanadi. T a n d a ip la ri P S M -1 4 0 , P S M - 1 7 5 , P S M - 2 3 0 , P S M -2 5 0 , mexanizatsiyalashtiriigan dastgohlarda o ‘tkaziladi. Bu dastgohlarda ikkita ishchi m a ’lum tartibda tan d a iplarini m uxozlardan biri uzatib, ikkin- chisi o ‘tkazadi. Shoda terish ancha m ehnat talab etadi. Shuning uchun to ‘quv dastgohiga keltirilgan tan d a iplari uchlari eski ta n d a iplarining uchlari bilan maxsus m ashinada ulanadi.

Iplar u c h in i ulash U P -I2 5 -5 M , U P -1 7 5 -5 M , U P -2 5 0 -5 M m a- shinalarida am alga oshiriladi. U P -125-S H L , U P-175-ShL , ip bog‘lash m ashinalari ipak iplarni ulash u c h u n m o ‘ljallangan. S h o d a lerish b o ‘lim ida, shuningdek, yordam chi uskunalar ham o ‘rn atilish i lo zim , b u lar tig ‘ tishlarini tozalovchi М С Н В -1 2 5 - i , sh o d a gu lalarin i tozalovchi M C H R -1 7 5 -1 , lam ellarni tozalovchi M C H L -1 m ashinalaridir. T o ‘quv dastgohlarini tanlashda ularning assortim ent va texnologik im koniyatlarini hisobga olish zarur. Ayniqsa, ishlab chiqariladigan m ah su lo tn i d u n y o bozorida xaridorgir b o ‘lishini ta ’m inlash kerak. 0 ‘zbekiston to ‘qim achilik korxonalari keyingi yillarda ensiz va past, u n u m siz to ‘quv dastgohlarini zam onaviy eni katta 180 sm va undan katta dastgohlarga alm ashtirm oqda. K o‘p hollarda bu m aqsadda Rossiyaning STB turidagi ishchi eni 180 sm va undan yuqori b o ‘Igan dastgohlar o'm atilm oqda. Bu dastgohlarda kichik arqoq tashlagich q o ‘llanilgan. Shuningdek, Italiyaning P anter Som et,V am ateks elastik rapirali dastgohlari va Belgiyaning Pikanol dastgohlari ham o ‘m atilm oqda. Saralash b o ‘lim ida esa o ‘lchovchi, nazorat qiluvchi
M K M -2, M K M -3 va tozaiash b o 'iim id a SV rusum li uskunalar ishlatiladi.
Ishlab chiqarish oqimlarini tashkil qilishning shakllari asosan to‘rtta belgisi bilan farqlanadi:

1. 
   Bir maromda ishlash darajasi bo‘yicha.
   
2. 
   Tikuv buyumlarni ishlab chiqarish oqimga tushirish bo‘yicha.
   
3. 
   Maxsulotni tashish usuli bo‘yicha.
   
4. 
   Tashkiliy operatsiyalarni vaqtini moslash usuli bo‘yicha.
   

Ishlab chiqarish oqimning tashkiliy shakllarini va uning turlarini ishlab chiqarish jarayonini chuqur taxlil qilish asosda tanlanadi. So‘ng ishlab chiqarish oqimning parametrlari xisoblab aniqlanadi:

1. 
   Ishlab chiqarish oqimining quvvati, yaʼni ishlab chiqarish maxsulot soni-M (dona)
   
2. 
   Ishlab chiqarish oqimdagi ishchilar soni-N (ishchi)
   
3. 
   Ishlab chiqarish oqimi chizig‘ining umumiy uzunligi yoki ish o‘rinlarini bir tomonlama joylashtirilgandagi uzunligi-Luch(m)
   
4. 
   Tikuv sex saxna-Ss (M2)
   

1. Loyixalash topshirig‘ida ko‘rsatilgan bo‘lishi mumkin:
a) Ishlab chiqarish oqimning quvvati- M(dona)
b)
v)
Bunda: R-smena davomiyligi, R-2952000 sek.
r - ishlab chiqarish oqimning ishlash maromi, sekund
N-ishlab chiqarish oqimdagi ishchilar soni.
Tb-bitta to‘liq buyumni tikishga sarflanadigan vaqt, sekund
Ishlab chiqarish oqim eng maqbul quvvatga ega bo‘lishi mumkin.
Agar ishlab chiqarish oqimni xamma texnika iqtisodiy ko‘rsatkichlari eng yuqori darajada bo‘lsa, unda ushbu ishlab chiqarish oqim eng maqbul quvvatli xisoblanadi.
2. Ishlab chiqarish oqimdagi ishchilar sonini hisoblash.-N (ishchi)
a) loyixalash topshirig‘ida ko‘rsatilgan bo‘lishi mumkin.
b)
v)
g)
d)

Bunda: Luch-ishlab chiqarish oqimning umumiy chizig‘ini uzunligi, (m)

Liu-ishchining ish o‘rnining qadami, (m)
f-bitta ishchiga mo‘ljallangan maydonning sanitar normasi, (m2)
n-sex maydonida joylashtirilgan ishlab chiqarish oqimlar soni.







L
L_уч (м)

№