O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti tabiiyot va geografiya fakulteti

Asosiy mavzu 

laboratoriya mashg'ulotlari tartibi va mavzusi 

Bir hujayralilar ya'ni 

sodda hayvonlar 

1. Tufelkaning tuzilishi o'rganish, harakatlanishini va 

ta'sirlanishini kuzatish. 

Halqali 

chuvalchanglar tipi 

2. Yomg'ir chuvalchangining tashqi tuzilishi, harakatlanishi 

va refleksi. 

Hasharotlar  sinfi 

3. Hasharotlarning tuzilishi va rivojlanishi. 

 

O'quvchilarning  zoologiyadan  o'zlashtirgan  bilimlarini  mustahkamlash, 

ko'nikma  va  malakalarni  tarkib  toptirish  maqsadida  o'quv  dasturida  yuqorida 

berilgan laboratoriya mashg'ulotlarni o'tkazish ko'zda tutilgan. 

Sinfdan  tashqari  mashg'ulotlar  ixtiyoriy,  o'quvchilarning  hohish  istagi, 

o'qituvchining  kasbiy  mahoratiga  bog'liq  holda  tashkil  etiladi.  Sinfdan  tashqari 

mashg'ulotlarning 3 xil turi mavjud: 

1. Ayrim o'quvchilar bilan yakka tartibda o'tkaziladigan ishlar. 

2. O'quvchilar guruhi bilan o'tkaziladigan sinfdan tashqari mashg'ulotlar. 

3. Ommaviy mashg'ulotlar. 

Ayrim  o'quvchilar  bilan  yakka  tartibda  o'tkaziladigan  sinfdan  tashqari 

ishlarga  zoologiyaga  oid  qo'shimcha  adabiyotlarni  o'rganib,  turli  mavzularda 

ma'ruza  tayyorlash,  elektron  versiya,  darslik  va  multimedialar  vositasida  ijodiy 

izlanishlarni  tashkil  etish,  uy  hayvonlarining  biologiyasini  o'rganish,  tirik  tabiat 

burchagida  boqilayotgan  to'ti,  kanareykalarning  ovqat  ratsionini  tuzish, 

akvariumda  boqilayotgan  baliqlar  ustida  kuzatishlar  olib  borish,  qishloq  xo'jaligi 

ekinlari zararkunandalarining rivojlanish siklini o'rganish va h.k. kiritish mumkin. 

Zoologiya ekskursiyalari 

Zoologiyadan  o'tkaziladigan  ekskursiyalarning  didaktik  maqsadi  hayvonot 

olamining xilma-xilligi, ulardagi moslanishlar, rivojlanish sikli, hayvonlarnig oziq 

zanjirida,  tabiat  va  inson  hayotidagi  ahamiyatini  ko'rsatib  berish;  mavsumiy 

o'zgarishlarning  sabablarini  ochib  berish;  o'quvchilarda  olam  to'g'risida  yaxlit 

---

 

27 

tasavvur  hosil  qilish;  tabiatga  va  hayvonot  dunyosiga  nisbatan  ongli  ijobiy 

munosabatni tarkib toptirish; ekologik va estetik tarbiya berishdan iborat. 

Zoologiya  o'quv  dasturida  «Mahalliy  sharoitda  ko'p  uchraydigan 

molluskalar»,  «Hasharotlarning  asosiy  turlari  va  ularning  hayoti  bilan  tanishish 

hamda  ulardan  kolleksiya  yig'ish»  mavzularida  ekskursiya  o'tkazish  belgilangan. 

Ushbu  ekskursiyani  o'tkazish  uchun  o'qituvchi  quyidagi  ishlarni  amalga  oshirishi 

zarur: 

- ekskursiyaning maqsadi, o'tkaziladigan marshrutni aniqlash; 

-  o'quvchilar  kuzatish  olib  borish  va  kolleksiya  to'plashi  uchun  topshiriqlar 

tuzish; 

- ekskursiyani o'tkazish, unda o'quvchilarning bilish faoliyatini tashkil etish 

va boshqarish yo'llarini belgilash; 

-    ekskursiya  yakunida  to'plagan  kolleksiyalarni  rasmiylashtirish  hamda 

jihozlashga bo'lgan talablarni ishlab chiqish. 

Ekskursiya 

o'tkazilishidan 

bir 

hafta 

avval 

o'qituvchi 

ekskursiya 

o'tkaziladigan  joyga  borishi,  u  yerdagi  molluskalar,  hasharotlar  va  hayvonot 

olamining boshqa vakillarini o'rganishi kerak. Shunga asosan ekskursiya rejasi va 

o'quvchilar tomonidan bajariladigan topshiriqlar tuziladi. 

O'quvchilarning  biologiya  fani  asoslarini  o'rganishga  bo'lgan  qiziqishlarini 

orttirish,  bilimlarini  mustahkamlash,  tabiatga  nisbatan  ongli  munosabatni  tarkib 

toptirish,  kuzatish,  ob'yektlarni  tanish  va  aniqlash  ko'nikmalarini  rivojlantirish 

maqsadida  darsdan  bo'sh  vaqtlarda  quyidagi  ekskursiyalarni  qo'shimcha  o'tkazish 

tavsiya etiladi: 

-  umurtqasiz hayvonlarning xilma-xilligi; 

-  hasharotlarning xilma-xilligi; 

- qushlarning xilma-xilligi va ularning hayotidagi mavsumiy o'zgarishlar; 

-  hayvonlarning yashash muhitiga moslashishi; 

- parrandachilik xo'jaligiga ekskursiya. 

-  uy hayvonlarining biologiyasini o'rganish  maqsadida chorvachilik fermer 

xo'jaligiga ekskursiya.