O„zbekiston Respublikasi Sog„liqni Saqlash Vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Psixologiya

 
1
 
 
ichki sabablar
 
xatti-harakat egasining subyektiv psixologik xususiyatlari 
nazarda 
tutiladi 
(motivlar, 
ehtiyojlar, 
maqsadlar, 
mo‟ljallar, istaklar, qiziqishlar).
 
 
2
 
 
tashqi sabablar
 
faoliyatning  tashqi  shart-sharoitlari  va  holatlari  -      ayni 
konkret  holatlarni  kelib  chiqishiga  sabab  bo‟ladigan 
tashqi stimullardir.
 
 
 
Shaxs iltimoiy xulqi motivining ikki elementi 
Harakat dasturi 
Maqsad 

---

38 
 
 
Shu nuqtai nazardan  
motiv -
 konkretroq tushuncha bo‟lib, u shaxsdagi u yoki bu 
xulq-atvorga nisbatan turgan moyillik, hozirlikni tushuntirib beruvchi sababni nazarda 
tutadi.  
Motivatsiya
  -  psixologik  lug‟atda  biror  ish  yoki  harakatning  yuzaga  kelishiga 
sababchi  bo‟lgan  motivlar,  dalillar  baholar,  vajlar  yoki  sabablar  majmui  ma‟nosida 
talqin  etiladi.  Bu  tushuncha  bevosita  inson  omili  bilan  chambarchas  bog‟liqdir.  Shu 
nuqtai  nazardan,  motivlashtirish  -  bu  ruhiy  omil  bo‟lib,  shaxs  faolligining  manbai, 
sababi,  dalili  va  har  xil  turli  ehtimollaridir.  U  insonlarni  jonli  mehnat  faoliyatiga 
rag‟batlantiruvchi  kuchli  vositadir.    Boshqacha  qilib  aytganda  motivlashtirish  -  bu 
kishilar faoliyatini ruhiy yo‟llar bilan maqsadga muvofiq yo‟naltirishdir.  
Har qanday motivlarning orqasida  shaxsning ehtiyojlari yotadi. Ya‟ni, maqsadli 
hayotda shaxsda avval u yoki bu ehtiyojlar paydo bo‟ladi va aynan ularning tabiati va 
zaruratiga bog‟liq tarzda xulq motivlari namoyon bo‟ladi. 
 
           
9-shakl
 
 
 
Shunday qilib, motivlar tizimi bevosita shaxsning mehnatga, odamlarga va o‟z-
o‟ziga  munosabatlaridan  kelib  chiqadi  va  undagi  xarakter  xususiyatlarini  ham 
belgilaydi.  Ularning  har  birimizda  real  shart-sharoitlarda  namoyon  bo‟lishini  biror 
mas‟uliyatli  ish  oldidan  o‟zimizni  tutishimiz  va  muvaffaqiyatlarga  erishishimiz  bilan 
baholasak bo‟ladi. 
 
Psixologiya  fanida  xulq-atvor  va  faoliyatga  qaratilgan  anglanilmagan  mayllar 
orasida  muayyan  darajada  tadqiq  etilgani  ustanovka  (ko‟rsatma  berish,  yo‟l-yo‟riq 
ko‟rsatish) muammosi hisoblanadi.