О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

To`rtko`l 
—  Qoraqalpog`iston  jumhuriyatining  janubidagi  shahar.  SHaharning  yaqin 
yillarga qadar to`rt tomoni ko`l bo`lgan. SHuning uchun ham shunday nom berilgan. Hozir ham 
To`rtko`lligicha saqlanib kelmoqda.
 
Farg`ona  vodiysida  eng  katta,  serxosil,  qadimdan  paxta  etishtirib  kelayotgan, 
O`zbekistonning gullagan viloyatlaridan uchtasi, ya`ni Andijon, Farg`ona va Namangan.
 
Andijon 
—  O`zbekistonning  xushmanzara  va  qo`hna  shaharlaridan  biri.  U  Farg`ona 
vodiysining janubi-sharqida joylashgan.
 
SHahar nomining kelib chiqishi to`g`risida bir qancha fikrlar bor. Bir afsonada aytilishicha, 
shaharning nomi Afrosiyob noibining qizi Andijon nomidan kelib chiqqan deyiladi.  Boshqa bir 
rivoyatda bu so`zning birinchi qismi  «Andi»  — shaharga asos solgan kishining nomi, ikkinchi 
— «jon» qismi esa jon degan ma`noni anglatadi, deyiladi. Birovlar qachonlardir bu erlarni «andi 

---

 
101 
— hind» lar ishg`ol qilganlar, bu hindlar makoni deydilar. YAna bir guruh kishilar esa «Andi» 
shaharga  asos  soluvchi,  «jon»  esa  baxsh  etmoq  demakdir,  deyishadi.  YAna  bir  guruh  kishilar 
karvon  yo`lida ketayotganda qaroqchilar xujum qilib  «O`nta jonni» o`ldirganlar. Andijon  so`zi 
o`nta  jon  so`zining  buzilganligidan  kelib  chiqqan,  deb  ta`kidlaydilar.  X  asrda  yashagan  arab 
geografi  va  sayyohi  Ibn  Havkal  Andijon  shahri  to`g`risida  «Dehqonchiligi  rivojlangan  shahdr, 
iqtisodiy va siyosiy jihatdan ham rivojlangan, katta hunarmandlar shahri» deb yozgan.
 
Andijon  shahrining  paydo  bo`lishi  va  nomi  haqida  tarixchilarimiz  quyidagicha  fikr 
yuritadilar.  Masalan,  mashhur  tarixchi  V.  Nalivkin  o`zining  «Kratkaya  istoriya  Kokandskogo 
xanstva»  degan  kitobida  «Andijon»  so`zi  hozirgi  shahar  hududida  yashagan  «andi»  qabilasi 
nomidan  olingan,  deb  ko`rsatadi.  «Andi»  so`ziga  «gan»  qo`shimchasini  qo`shish  bilan 
«Andigan» yasalgan va keyinchalik bu Andijonga aylanib ketgan, deb yozadi. SHahar IV asrdan 
V asrgacha Andukon, XII asrdan to XIX asrgacha Andijon deb yuritiladi.
 
Andijon shahri toponimikasi haqida ba`zi bir tarixchi olimlar, jumladan, S. Jalilovning shu 
sohadagi fikri ham haqiqatga yaqindir. YAqin  yillarga qadar, hatto hozir ham ayrim kishilar bu 
shaharni  Anjon  deb  keladilar.  Ayrim  kishilarning  aytishlari  bo`yicha  O`rta  Osiyo  chorizm 
tarafidan  bosib  olingandan  so`ng  ruslar  «j»  tovushi  oldiga  «d»  qo`shib  aytishlari  natijasida 
«Anjon» Andijon bo`lib qolgan. Xullas, Andijon shahar tarixi qadimiy yozma manbalarda aniq 
ta`riflangan  bo`lsa-da,  Andijon  so`zining  etimologiyasi  haliga  qadar  ilmiy  ravishda  isbotlangan 
emas.