O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

 
Ilk  o‟rta  asrlar  falsafiy  tafakkur  rivojida  appologetika  va  patristika, sxolastika. 
Yevropada,  Vizantiyada,  Old  Osiyo  va  SHimoliy  Afrikaning  ellinlashgan  markazlarida  xristianlikning 
tarqalishi  boshqa  diniy  va  falsafiy  oqimlar  bilan  qattiq  kurash  jarayonida  yuz  bergan.  Bunda  xristianlikka  qarshi 
neoplatonizm falsafasidan keng foydalanilgan. Ayni shu davrda apologetika, ya‘ni xristianlikni asoslash va himoya 
qilish falsafasi sifatida vujudga kelgan.  
Apologetika  ortidan  «cherkov  otalari»ning  falsafiy  ta‘limoti  –  patristika  (lot.  pater  –  ota)  paydo  bo‘lgan. 
patristikaning  eng  yorqin  vakili  Gippon  (SHimoliy  Afrika)dagi  yepiskop  Avliyo  Avgustin  (354-430)dir.  U  o‘rta 
asrlar falsafasiga, shuningdek falsafiy ijodning keyingi davrlardagi ko‘pgina vakillariga kuchli ta‘sir ko‘rsatgan.  
 Sxolastika  (yunon.  schole  –  maktab)  –  maktab  ta‘limida  hukmronlik  qilgan  va  ilohiyotga  to‘la  bog‘liq 
bo‘lgan o‘rta asrlar xristian falsafasi. XI asrda sxolastik falsafa doirasida nominalizm va realizm o‘rtasida kurash avj 
olgan. Dastavval:  «Xudo bir, lekin siymolarda uchta: Xudo-ota, Xudo-o‘g‘il va Xudo-muqaddas ruh, degan fikrni 
qanday tushunish  kerak?», degan  sof  sxolastik  savol o‘rtaga  tashlangan.  Ammo  bu savol atrofida  avj olgan bahs-
munozara  uning  chegarasidan  chetga  chiqqan  va  tom  ma‘noda  falsafiy  xususiyat  kasb  etgan:  amalda  yakkalik  va 
umumiylik  dialektikasining  muhokamasiga  aylangan.  Realistlar  «umuman  inson»,  «umuman  uy»  kabi  umumiy 
tushunchalar – «universaliyalar» mavjudligi to‘g‘risida so‘z yuritganlar. Ular ayrim narsalarning mohiyati sanalgan 
universaliyalar narsalargacha amalda mavjud bo‘ladi va narsalarni vujudga keltiradi, deb hisoblaganlar. Bu ashaddiy 
realizm zamirida Platonning «g‘oyalar dunyosi» va «narsalar dunyosi» haqidagi ta‘limoti yotadi.