O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi

9.6. Klechatkaning aerob parchalanishi 

 

Kletchatka  (selluloza)  o`simlikning  quruq  vaznining  45-80%  foizini  tashkil  etadi.  U  polisaxarid  bo`lib,  kuchli 

kimyoviy  reaktivlar  ta'sirida  ham  qiyin  parchalanadi.  Tabiiy  sharoitda  sellyulozaning  juda  katta  miqdori  tuproqqa 

tushadi  va  u  erda  tuproq  mikroorganizmlari  yordamida  biologik  o`zgarishlarga  uchraydi.  Bu  mikroorganizmlar, 

kletchatkani  glukozaga  gidrolizlovchi  va  so`ngra  aerob  sharoitlarda  SO

2

  va  H

2

O  gacha  oksidlovchi  sellulaza  va 

sellobiaza fermentlari hosil qiladi. 

 

Oraliq mahsulotlar sifatida organik kislotalar hosil bo`ladi. 

 

C

6

H

12

O

6

 +О

2

 RCHOHCOOH + CO

2

 + H

2

O 

R CHOHCOOH + O

2 

 CO

2

 + H

2

O 

 

 

Sellulozaning aerob parchalanishi asosan bakteriyalar, hamda aktinomitsetlar va zamburug`lar ishtirokida amalga 

oshadi.  Bu  jarayonda  asosiy  rol  miksobakteriyalarga  tegishli.  Miksobakteriyalar  -  grammanfiy  bir  hujayrali 

tayoqchalar bo`lib, eni 0,4 - 0,7 mkm ni tashkil etadi. Bu organizmlar ko`pchiligining yoysimon hujayralari uzunasiga 

cho`zilgan,  uchlari  o`tkirlashgan  bo`ladi.  Ular  egiluvchanligi  bilan  farqlanadi  va  qattiq  yuzalar  bo`ylab  sirg`anib 

harakatlanadi.  Miksobakteriyalar  binar  -  ko`ndalang  ikkiga  bo`linish  yo`li  bilan  ko`payadi.  Vegetativ  hujayralar 

ko`paygandan  so`ng  birtalay  hujayralar  birgalikda  to`planib,  shilimshiq  parda  bilan  qoplanadi  va  razmeri  1mm  dan 

kam  bo`lgan  rangsiz  yoki  har  xil  rangga  bo`yalgan  differentsiyallashgan  meva  tanalar  hosil  qiladi.