O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti

Marganes. Marganes barcha o’simliklar uchun zarur elementdir. Uning o’simlik to’qimalaridagi miqdori o’rtacha 0,001% yoki 1 kg quruq massaga nisbatan 1 gr atrofida. Birinchi bor ushbu unsurning O’simliklar uchun alohida ahamiyatga ega ekanligi Bertran tomonidan ko’rsatilgan. Ushbu element o’simlikga Mn+² kationlari holida o’tadi. Ko’pincha yashil barglarda ko’proq to’planadi. Masalan, g’o’za uchun 100 gr quruq massaga nisbatan poyasida 2 mg, chanoqda 4 mg, chigitda 2 mg, tolasida 1 mg bo’lsa, barglarida esa ushbu ko’rsatkich 24 mg bo’lishi aniqlangan.

Marganes bir qancha biokimyoviy jarayonlarda, masalan, suvning fotolizida, CO₂ qaytarilishida, Krebs siklida bir qator fermentlarning faolligini oshirishda, azot almashinuvida bevosita qatnashadi. U nitratni qaytarishda ham ishtirok etadi. Marganes hujayralarning o’sishi uchun zarur bo’lib, bir tomondan yadrodagi mRNK sintezi uchun javobgar RNK-polimeraza-11 fermentining kofaktori sifatida qatnashsa ikkinchi tomondan TUK gormonini parchalovchi auksinoksidaza ferment kompleksining kofaktori sifatida zarurdir. Tuproq tarkibida marganes ko’p bo’lsada, uning ko’p qismi o’simliklar uchun o’zlashtirib bo’lmaydigan holdadir. Ayniqsa muhit pH 7 bo’lgan tuproqlarda marganesning o’simliklar tomonidan o’zlashtirilishi juda qiyin. Yuksak ildizmevali o’simliklar, kartoshka va boshoqdoshlar oilasi vakillari marganesga nisbatan sezgir o’simliklardir.