O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti

Ishning bajarilishi. Ikkita probirka olib, ularning xar bittasiga 0,15-0,20g dan kul olinadi. Probirkalarning bittasiga 2,5 ml distilangan suv, ikkinchisiga esa 2,5 ml 10% li xlorid kislotasidan solib aralashtiriladi, so’ngra esa filtrlanadi.

Kulning suvdagi eritmasida xlorid tuzlarini ko’rish mumkin. Buning uchun eritmadan kapilyar naychalar olib, mikroskopning buyum oynasi ustiga 1-2 tomchi tomiziladi. Bundan 2 sm uzoqlikka esa talliy sulfatning 1% li eritmasidan 1-2 tomizib, ular bir-birlari bilan igna uchi bilan birlashtiriladi va xar ikki eritma qo’shilgan joy mikroskop ostida ko’riladi. Reaksiya tubandagi ko’rinishda boradi.

2KC1+T1₂SO₄- 2TlCl + K₂SO₄

Xosil bo’lgan talliy xlorid kristallari, xar xildagi krest (but). Qilichsimon, taraqsimon shakilda ko’rinadi.

Buning uchun kulning suvdagi eritmasidan 1-2 tomchi olib, buyuum oynasi ustiga tomiziladi va uni spirtovka ustiga tomiziladi. Sungra esa, kuritilgan koldik ustiga natriy kurg’oshin –mis nitrit eritmasidan tomiziladi va mikroskop ostida ko’riladi. Agar kaliy bolsa, qora jigar rangdagi xar xil oktaedr, turtburchak, yashiiksimon ko’rinishdagi kiristallar xosil boladi.

b) kul tarkibidagi kalsiyni aniqlash uchun kislotali eritmadan buyuum oynasi ustiga 1-2 tomchi tomiziladi. Uning yaqiniga esa, 1% li sulfat kislotasidan 1-2 tomchi tomiziladi va tomchilar igna yordamida birlashtiriladt. Songra esa, mikrokop ostida ko’riladi. Agar kiristallar yaxshi ko’rinmasa spirtovkada quritilib, keyin mikroskopda qaralsa, xar xildagi ninasimon, supurgisimon va boshqa xildagi kiristallarni kurish mumkin. Reaksiya tenglamasi quyidagicha bo’ladi:

CaCl₂+H₂SO₄ CaSO₄+2HCl

v) Magniyni aniqlash uchun,qo’lning kislotadagi eritmasi ammiak bilan neytirallanadi. Neytirallangan eritmadan pipetka bilan olib, buyum oynasi ustiga tomizilgan 1% li natri gidrofasfat eritmasi yaqiniga tomiziladi va ular igna bilan birlashtiriladi. Xar ikkala eritma birlashgan nuqtada yulduzsimon, yashiksimon va patsimon kiristallar ko’rinadi. Bu magniy borligidan dalolat beradi. Reaksiya kzrinishi tubandagicha bo’ladi:

MgCl₂ +NH₃ + Na₂ HPO₄ – NH₄ Mg PO₄ +2NaCl

g) Fosforni aniqlash uchun , kulning kislotasidagi eritmasidan yuuyum oynasi ustiga 1-2 tomchi tomiziladi. Uning yaqiniga esa, ammoni molibdatining nitrat kislotasida erigan eritmasidan 1-2 tomchi tomizilib eritmalarigna yuilan yuirlashtiridadi. Eritmalar birlashgan nuqtada yashil-sariq rangdagi xar xtl formadagi to’rt va uch qirrali dumaloq xoldagi kiristallarni ko’rish mumkin.

Bu kiristallar fosfor borligini kqrsatadi. Reaksiya ko’rinishi quyidagicha:

H₃PO₄+12 ( NH₄)₂ MoO₄ 21 HNO ₃ –

( NH₄)₃ PO₄ 12 MoO₃+21 NH₄ NO₃+ 12 H₂O

d) Kul tarkibidagi oltingugurtni stronsiy nitrat yoordamida aniklanadi. Buning uchun tayyoorlangan eritmani olib, buyuum oynasi ustiga 1-2 tomchi tomiziladi. Keyin esa, uning yaakiniga 1% li stronyiy nitrat eritmasidan bir tomchi tomizilib, xar ikkala eritmani igna bilan birlashtiriladi. Eritmalar birlashgan nuktada, rangdagi mayda dumalok kiristallarini kurish mumkin.

Mana shu sariq rangdagi kristallar oltingugurt borligini ko’rsatadi.

Reaksiya quyidagicha sodir bo’ladi:

Na₂S0₄ +Sr(N0₃)₂ → SrS0₄ + 2Na NO₃

e) Temir elementi sariqqon tuzi yordamida aniqlanadi. Buning uchunqo’lning kislotadagieritmasidan 1 ml chamasida olib, chini kosa chaga solinadi va uniig ustiga 2-3 tomchi sariqqon tuzi eritmasidan tomiziladi. Kosachada havo rangli birikma (Berlinlazuri) xosil bo’ladi. Eritmalarning qo’shilishi natijasida, havo rangining xosil bo’lishi, temir borligini ko’rsatadi.

4 FeCl₃ +3K₄[ Fe(CN)₆] →Fe₄ │Fe (CN)₆ ]₃+12 KCI

Olingan analiz ma’lumotlari asosida, o’simliklar kuli tarkibida qandai element bo’lishimumkinligi haqida xulosa qiladi. Mikroskop ostida ko’rilgan suratlar (shakllar) yozuv daftariga chizib olinadi.